پیام‌ها و توصیه‌های مهّم یک معلم به دانش آموزان و معلمان آینده
چکیده
هرجامعه‌ای سرنوشت خود را در چگونگی کارکرد معلم می‌بیند, معلم اوّلین و آخرین امید در تعلیم و تربیت و پرورش فرزندان و نسل آینده‌ی کشور می‌باشد. پیام‌ها و توصیه‌ها(تجارب)خدمتی قابل توجّه و تأثیر گذار معلمان برای نسل بعد از خود از آن جهت حائز اهمیّت است تا بتواند نسلی تربیت شده و سالم و کار آمد و مفید به جامعه تحویل دهد.
امیدوار به آینده و دارای اخلاق نیک و قدرت خطرپذیری برای ورود به میدان‌های جدید، نتیجه آن باشد.
نقش معلمان آینده در سنگر تعلیم و تعلم و میزان تأثیرگذاری آن در اجتماع، نیازمند تلاش مضاعف و ظهور جدّی‌تر(معلمان متعهد و متخصص و کارآمد، آگاه به نیازهای روز جامعه)اهتمام به نیاز دانش آموزان در عصر تغییر و تحول، تقویت اراده عمومی در تمامی سطوح و تلاش و توکل به خداوند متعال در برطرف نمودن موانع و مشکلات فرا روی تعلیم و تربیت امری ضروری است.
واژگان کلیدی: منابع انسانی کیفی، نیاز دانش آموزان و معلمان، معلمان فعلی و معلمان آینده.
مقدمه
تحولات سیاسی کشورهای مختلف جهان در قرن گذشته بحران‌های اجتماعی- اقتصادی، فرهنگی و... به دنبال داشته است. این مسائل باعث شده که کار آیی نظام‌های آموزشی فعلی مورد سؤال قرار گیرد و بازنگری در آن‌ها لازم و ضروری به نظر برسد و برای مقابله با مسائل مذکور و ارتقاء کیفی نظام آموزشی نیاز به اتخاذ برنامه ریزی استراتژیک و استاندارد آموزشی بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود. در کشورهای جهان سوم علاوه بر موارد یاد شده، افزایش تقاضا برای آموزش، افزایش هزینه‌های آموزش و پرورش و تأمین آن، کاهش کیفیت آموزشی، سست شدن مدیریت نظام آموزشی، عوامل چالش برانگیز به نظر می‌رسند که در پیش روی کارشناسان و دست اندر کاران نظام‌های آموزشی خودنمایی می‌کند.
اهمیت منابع انسانی کیفیت مداری که بتواند بیش از گذشته در هدایت دانش آموزان در زمینه‌های تعلیم و تربیت امری بدیهی و ملموس است. برای تحقق موفقیت‌ها شناخت نیازهای دو طرف(معلمان و متعلمان) از اهمیت بسزایی برخوردار است. زمانی که پای تعلیم و تربیت به میان می‌آید باید به مفاهیمی همچون اخلاق، معنویت، هدایت و اصلاح توجّه کنیم. برای دست‌یابی به این مفاهیم نیازمند نگاهی پیامبرگونه به تعلیم و تعلم هستیم. رسالت آموزش و پرورش نیز رسالتی الهی است و چه زیبا گفته‌اند؛ از پدر گر قالب تن یافتیم از معلم جان روشن یافتیم.
به اعتقاد صاحب نظران، در عصر تحول و اطلاعات تلفیق تجربیات گذشته، شناخت و اگاهی از پیشرفت‌ها و علوم روز و بومی کردن علوم مطابق ارزش‌های دینی و فرهنگی کشور برای (معلمان و متعلمان) ضرورت جدّی دارد. مقام معظم رهبری، به صراحت در جمع معلمان و نخبه گان جوان بر این مهم تاکید فرمودند؛ آموزش و پرورش نیازمند تحول بر مبنای یک الگوی مستقل و پیشرفته ایرانی- اسلامی است که پرورش انسان‌هایی مؤمن، متوکل، شریف، شجاع، مبتکر، صبور، امیدوار به آینده و دارای اخلاق نیک و قدرت خطرپذیری برای ورود به میدان‌های جدید، نتیجه آن باشد( www.tabnk.ir).
شما بايد آينده و تاريخ كشور را در نظر بگيريد و ببينيد اين ملت به كجا بايد برسد و شما امروز دركجاى اين چرخ و اين ريل عظيم قرار داريد. امروز شما چه نقشى را بايد ايفا كنيد تا آن روز، اين ملت بتواند در آنجا باشد. چنين نقشى براى خودتان تعريف و ترسيم كنيد؛ هدف را بالا بگيريد. (بیانات رهبریr khamenei.i).
ویژگی‌های دانش آموزان آینده کشور
8- فصل دانش آموزی: فصل دانش آموزی، فروغ تابناک سپیده دمان زندگی است؛ زمزمه‌ی طرب انگیز و دل نواز جویباران و شمیم شامه نواز بهاران است. روزگار دانش آموزی به لطافت شبنم‌های پاک سحر می‌ماند. ایّام دانش آموزی، لحظه‌های بسیار حساس و پراهمیت دوران حیات آدمی است که غنچه‌های عشق و امید، دین و دانش در آن شکفته می‌شوند و انسان به سوی رشد و کمال پیش می‌رود.
9- دانش آموز ایرانی، امید جهان اسلام: دانش آموزان ایران اسلامی همواره تشنه‌ی علم و دانش اند. آنان با رفتار شایسته و سازنده‌ی خویش، الگوی راستین دانش آموزان دیگر کشورهای اسلامی هستند. اینان، چهره‌های برجسته و افتخارآفرین عرصه‌های علم و عمل، شهامت و مبارزه، پاکی و عفاف، ایثار و فداکاری‌اند. اینک، تمام امید دنیای اسلام به دانش آموزان ایران اسلامی است. همان‌ها که با برخورداری از لطایف روحی و باطن‌های صاف، با کنار زدن خواهش‌های تن، راه عروج جان‌های پاک خویش را به سوی قرب به ملکوت می‌گشایند. جان‌های پاکی که در برهه‌ی بازسازی معنوی با سلوک روحانی خویش، دعا و عبادت و اطاعت را از محدوده‌ی زندگی خصوصی به در آورده و به محیط علم و زندگی خویش؛ یعنی مدرسه کشانده‌اند.
1011- هویت ضد استکباری دانش آموزان: سیزده آبان که در مبارزه و قیام دانش آموزان متعهد و بیدار علیه رژیم شاه و حامیان آن به ویژه استکبار جهانی ریشه دارد، نشانه‌ی آن است که این قشر آگاه و متعهد در راه رسیدن به اهداف والا و عظیم انقلاب اسلامی، چه در زمان طاغوت و چه پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، از هیچ کوششی فروگذار نکرده است. دانش آموزان مسلمان و متعهد همواره در روند رشد و شکوفایی حرکت اسلامی و انقلابی جامعه، مؤثر بوده‌اند و ویژگی ضد استبدادی و استکباری آن‌ها جزو هویت جدا نشدنی‌شان به شمار می‌رود.
12- دانش آموز ایرانی و آموختن دین و دانش: دانش آموزان، آینده سازان این کشور هستند و همواره باعث افتخار مردم خود بوده‌اند. امروزه نیز آنچه برای دانش آموز مسلمان ایرانی، با اهمیت تلقی می‌شود، آمیختن دانش با دین و تعهد با تخصص است. داشتن هر یک از این دو، جدا از دیگری، پریدن با یک بال است و آشکار است که سرانجام چنین پروازی، سقوط خواهد بود. دانش آموز بیدار دل و روشن ضمیر میهن اسلامی، هرگز از علم، بتی در برابر دین نمی‌سازد و به علم پرستی گرفتار نخواهد شد. برای دانش آموز ایرانی آن چه اصالت دارد، ایمان، معنویت، عدالت و کرامت انسانی است.
13
شغل معلمی
یکی از اساسی‌ترین مؤلفه‌های تعلیم و تربیت، معلم است. اگر فرآیند آموزش و پرورش را به کاروانی تشبیه کنیم، بدون شک معلم قافله سالار این کاروان است. اگر این قافله سالار تمام پیچ و خم‌ها و فراز و نشیب‌های مسیر را نداند،کاروان را به بیراهه خواهد برد. پس اگر معلم در وظیفه‌اش غفلت کند، نه تنها اهدافتعلیم و تربیت محقق نمی‌شود بلکه آموزش و پرورش ماهیت خود را از دست می‌دهد.
طراحی و برنامه ریزی آموزشی، تمرکز آموزش بر یک یا بیش از یکهدف، توسعه توانایی دانش آموز برای یادگیری دانش، مهارت و تفکر، تلفیق مهارت،محتوی و فرآیند تفکر، پیشنهاد اهدافی که یادگیرنده را تحریک می‌کند و ارایه تجاربمتناسب با رشد یادگیرندگان از ویژگی‌های معلم است.
اساسی‌ترین عامل برای ایجاد موقعیت مطلوب در تحقق هدف‌های آموزشی، معلم است. سمت و سو و جهت گیری و هدف گزاری معلم از مرز فردیت گذر نموده و به ساختن کلّ جامعه نظر دارد. در این دیدگاه، هدف تربیتی مقدم بر هدف تعلیمی است(تقدم تزکیه بر تعلیم). با این نگاه و اندیشه است که او می‌تواند حتی نقص کتاب‌های درسی و کمبود امکانات آموزشی را تا حدودی جبران کند یا برعکس، بهترین موقعیت و موضوع تدریس را با عدم توانایی در ایجاد ارتباط عاطفی مطلوب به محیطی غیر فعال و غیر جذاب تبدیل کند. هر چند که در حال حاضر تا تحقق این مهّم، قدری فاصله داریم(مولف).
معلم و نيازها
1- نياز به امنيت و آرامش: نياز به امنيت و آرامش اساس همه نیازهاست و اگر اين نياز تأمین شود فرد فرصت دارد به نيازهاي ديگر خود فکر کند. متأسفانه هر وقت سخن از نیاز معلم پيش می‌آید، تمام راه‌ها به مشكلي به نام حقوق و عدم تأمین مادي معلم رسيده است. اصلاً پيش نيامده جلسه‌ای با حضور يكي از مسئولين در هر رده كشوري برگزار شود و صحبت از مشكلات مادي معلمان پيش نيايد. پس ما در اوّلين گام نتوانسته‌ایم، امنيت فكري و آرامش را برای معلمان به ارمغان آوريم. بررسي تاریخچه آموزش و پرورش نشان می‌دهد كه هر جا معلمان گرد همآيي داشته‌اند، حرف اوّل و آخر آن‌ها حقوق بوده است. سير تاريخي اين موضوع را می‌توانید در روزنامه‌ها و از دهة 30 تاكنون بررسي نمایید.
2- نياز به عزت نفس: نياز به عزت نفس در جاي خود بسيار مهّم است. عزت نفس را بها دادن به خودمان و ارزش قائل شدن براي خودمان و ارزشمند بودن از نظر ديگران است. يك بار ديگر كلمات مذكور را بازخواني كنيد، كداميك از آن‌ها در وضعيت فعلي، شامل مجموعة كارمندان آموزش و پرورش اعم از اداري و آموزشي می‌شود؟ تا چه حد و اندازه معلمان به خودشان بها می‌دهند و براي خود ارزش قائل هستند؟ آيا اين دليل عذاب روحي شما نمی‌تواند باشد كه در فلان فروشگاه بشنويد كه فردي به فروشنده بگويد: معلمي حساب كن. متوجه می‌شوید كه درد و مشكلات اقتصادي، عزت نفس را از خيلي افراد گرفته است. فرد آمده و وارد شغل معلمي شده است، خيلي هم به اين شغل افتخار می‌کرده ولي اكنون آن قدر در مشكلات اقتصادي غرق شده كه عزت نفس خود را فراموش كرده است.
3- نياز به خود شكوفايي: برای خود شکوفایی، ما به ارتباطات نياز داريم؛ چرا كه يكي از نيازهاي ما كه همان نياز به خود شكوفايي باشد را بر آورده می‌کند . ولي اين واژه نيز خود جاي بحث و جدل بسيار دارد . نياز ما به خود شکوفایی هست ولي اين چگونه و به چه نتيجه و قیمتی به دست می‌آید؟ چه بسيار افرادي را در اطراف خود سراغ داريد كه از هيچ نظري نمی‌توانید به آن‌ها اتكا داشته باشيد، نه از نظر علمي قوّي هستند و نه از نظر اجرايي و نه حتي تعهد چنداني در رفتار آن‌ها براي خدمت صادقانه می‌بینید. ولي در برخوردها متوجّه می‌شوید كه آن‌ها به گونه‌ای ديگر با رئيس بالاتر خود عمل کرده‌اند كه شما در آن جهت شكوفا نشده‌اید! در واقع تمام پله‌های ترقي را با سرعت تمام پیموده‌اند و شكوفا هم شده‌اند. دقت می‌کنید متوجّه می‌شوید اين افراد در بخش ارتباطي بهتر بوده‌اند (ارتباطي كه چندان هم سالم نيست) در واقع آن‌ها راه ترقي را در اين دیده‌اند كه هر چه مقام بالاتر خود گفت، در يك آخر يك نظر بدهند و آن هم گفتن چشم است! (خدا اصحاب پاورچين را حفظ كند كه کلمه پاچه خواري را اختراع كردند! ) راستي آيا نظام اداري ما، و حتي آموزش و پرورش اين مقدار گنجايش دارد كه فلان كارمند اداري جرأت كند كه روزي بگويد، به نظر من اين كار صحيح نيست؟ همه قدر عافيت را در اين می‌دانند كلاه خود را بر گیرند، و از تند باد حوادث كه گاه گروهي را بر می‌دارد و گروهي ديگر را جايگزين می‌کند جان سالم به در برند.
( Mandasan.blogfa.com/post)
توصیه معلمان گذشته و فعلی به معلمان آینده
تسلط در تدریس، داشتن طرح درس، توجّه به تمرکز حواس دانش آموزان، قانع کردن دانش آموزان، تحرک و پویایی، داشتن ایده‌های بِکر و نو، رشد قوّه ابتکار، ایجاد بستر مناسب درس آموزی، تاکید برتأثیر گزاری شخصیت معلم، توجّه خاص به ویژگی‌های فردی تک تک شاگردان، توجّه به داشتن شخصیت متعادل معلم(اوصاف اخلاقی و تسلط علمی)، ارتباط با سایر علوم، صداقت در انجام وظیفه، روشمند بودن، طراحی و برنامه ریزی آموزشی، تمرکز آموزش بر یک یا بیش از یک هدف، توسعه توانایی دانش آموز برای یادگیری، دانش مهارت و تفکر، تلفیق مهارت‌ها، توجّه به محتوا و فرآیند تفکر، دادن پیشنهاد اهدافی که یادگیرنده را تحریک می‌کند، ارایه تجارب متناسب با رشد یادگیرندگان و ... .
معلمان گذشته و فعلی ما، قشر زحمت کش و با اعتباری هستند به اندازه ساختن انسان های که هر کدام در جایگاه خویش و به تناسب شرایط در انجام امور شخصی و اداری خود موثر و موفق بوده‌اند.
اگر امروز در پی رشد و شکوفایی و درصدد فتح قلّه های موفقیت بیشتر در همه زمینه‌های علمی در کشورمان هستیم، منشاء حرکت آن ماحصل تلاش و فعالیت مجموعه ای از انسان های خدمتگزار (اداری و آموزشی) در وزارت آموزش و پرورش کشور مان است.
هر اندیشمند و صاحب نظری که پله ای از ترقی و دانش را طی می‌کند خود را مجاب و موظف به تکریم مجموعه تلاش های بی دریغ معلمان خود می‌داند و کم نیستند شاگردانی در هر سن و سال که قلبشان برای معلمان قدیمی و فعلی شان نتپد، چرا که به فرمایش مولی موحدین حضرت علی(ع) کسی حرفی را به من بیاموزد مرا بنده خودش قرار داده است.
به دور از انصاف است کسی یا کسانی این همه موفقیت های جوانان کشور اسلامی مان را در عرصه‌های مدیریتی و اجرایی و حراست از تمامیت ارضی کشور را که روزی شاگرد معلمان این مرز و بوم بوده‌اند را نادیده بگیرد.
نگاه راهبردی به کیفیت معلمان آینده
از آنجایی که قرن بیست و یکم، قرن اطلاعات، ابتکار و مهارت و سرعت می‌باشد بنابراین ویژگی‌های معلم در این قرن بر اساس این اصول و مطابق نظام ارزشی و بومی و فرهنگ کشور عزیزمان به شرح زیر می‌باشد:
روحیه‌ی شاداب و پرن
ب) اطلاعات:
1- آشنایی با فناوری آموزشی:
برای کسب موفقیت در عصر تغییر و تحول، معلمان باید دانش آموزانی تربیت کنند که یادگیرندگان مادام‌العمر باشند و این میسر نمی‌گردد مگر این که فرایند یادگیری مبتنی بر انتقال صرف دانش تغییر پذیرد بنابراین معلمان باید با استفاده از کامپیوتر و اینترنت و کاربرد آن‌ها در تدریس واقف باشند و دانش آموزان را نیز به این امر ترغیب کنند. فناوری اطلاعات به ما می‌گوید آن چه که تا دیروز درست بوده امروز ممکن است نادرست و حتی گمراه کننده باشد، بنابراین معلمان با استفاده از این تکنیک باید معلمانی محقق و پژوهشگر باشند و دانش آموزان پرسش گر امروز و پژوهشگر فردا تربیت کنند.
نتیجه گیری
با تغییر و تحوّل جدید در جامعه جهانی و نزدیک‌تر شدن افکار و اندیشه‌ها، استفاده صحیح از نیروی انسانی(معلمان در سطوح مختلف) ضرورت پرداختن به نیازهای جدیدتر و به روز بودن در عرصه‌های مختلف حرفه‌ای و تخصصی برایکادر اداری و آموزشی روز به روز بیشتر می‌شود. سازمان‌های موفق با آگاهی از این مهّم، جذب نیروهای کارا، ارتقاء سطح علمی و آموزش مدیران و کارکنان در دستور کار خود قرار داده‌اند. بنابراین ضرورت استفاده صحیح و مناسب از منابع انسانی کارا یا همان نخب‌گان علمی هر جامعه برای توسعه کشور، موضوعی انکار ناپذیر است.
لذا امروزه آموزش و تربیت کادر اداری و آموزشی در وزارت آموزش و پرورش یکی از راهبردهای مهّم وزارت مذکور محسوب می‌شود. سیاست گزاران و طراحان سطوح بالای سازمان، به جهت نوع مأموریت تربیتی و پرورشی که دارند در این رقابت رو به رشد، به نسبت سایر سازمان‌ها باید پیش قدم باشند و در صورت کوتاهی در این امر خسارت وارده ناشی از این کم توجّهی در آینده نه چندان دور در بدنه جامعه و دیگر سازمان‌ها هویدا خواهد شد. در جامعه جوانی چون ایران اسلامی، تراوش خلاقیت‌ها و ابتکارات ذهن‌های خلاق و نوآور جوانان، می‌تواند کلید بسیاری از مشکلات مبتلابه بخش‌های خصوصی و دولتی کشور را بگشاید.
در وزارت آموزش و پرورش در امر تعلیم و تربیت در سطح زیربنایی این رسالت بزرگ(ساختن انسان‌های کارآمد آینده) منابع انسانی نسبت به سازمان‌های دیگر، از جهات؛ جذب، پرورش، آموزش و تربیت، از اهمیت قابل توجّهی برخوردار است. به دلیل قابلیت برنامه ریزی مفید و آموزش کیفی برای استفاده بهینه از نیروی انسانی، توجّه خاصی را می‌طلبد(مولف).
پیشنهادات
1- آموزش و پرورش نیازمند تحول بر مبنای یک الگوی مستقل و پیشرفته ایرانی ـ اسلامی است که پرورش انسان‌هایی مؤمن، متوکل، شریف، شجاع، مبتکر، صبور، امیدوار به آینده و دارای اخلاق نیک و قدرت خطرپذیری برای ورود به میدان‌های جدید، نتیجه آن باشد.
2-شایستگی‌های مدیران آینده سازمان‌ها، رابطه مستقیم با (جذب، گزینش، آموزش و تربیت معلمان شایسته در کلیه‌ی سطوح آموزشی، خصوصاً دوره ابتدایی تا دبیرستان، در امر تعلیم و تربیت دارد.
3-در عصر انفجار اطلاعات، سازمان‌هایی موفق‌ترند که از مدیران برجسته و صاحب نام و خلاق استفاده نمایند.
4-برای انتخاب معلمان موفق و شایسته (از بالاترین تا پایین‌ترین سطح) باید ضابطه و ملاک موجود باشد و این ضوابط باید به گونه‌ای انتخاب شوند که قابل سنجش باشند و در انتخاب و انتصاب کارکنان اداری و آموزشی ملاک شایستگی موج بزند و نه امور شخصی و روابط و ... .
5- بخش سیاست گزار جامعه (دولت) برای تحقق بکار گیری معلمان کارآمد در ابعاد گوناگون تعلیم و تربیت، فرآیند و ... را توسط مدیران و متولیان نیروی انسانی پیاده نماید.
6-کمیته‌های فعّال با رعایت استانداردها به منظور، بازنگری از وضعیت عملکرد کارکنان اداری و آموزشی در وزارت آموزش و پرورش در جهت، کشف، شناسایی، جذب، آموزش نیروهای شایسته از طرف متولین امر تشکیل و بستر استفاده هرچه کامل‌تر از نخب‌گان و شایست‌گان صورت بگیرد.
7- در جهت اخذ نظرات معلمان و دانش آموزان و اولیاء مدرسه به صورت وسیع‌تر و کارشناسانه تر از قبیل؛ تدین و تعهد، تخصص و مهارت اقدام مناسبی صورت گیرد تا بستر مناسب‌تر برای استفاده از معلمان موفق در آینده عملی گردد.
8- دریافت مستمر و پیوسته بازخورد اقدامات انجام شده با ایجاد فضای مناسب نقد عملکرد دست اندر کاران تعلیم و تربیت(اداری و آموزشی) و به صورت کتبی و شفاهی از صاحب نظران، مدیران و حتی از سایر کارکنان، تا در اجرای ارزیابی، کاستی‌ها کمتر، و جذبه ارزیابی در سازمان بیشتر شود.
منابع
1-قرآن کریم، سوره طه، آیه 25
2-قرآن کریم، سوره همزه، آیه 1
3-افقهی فریمانی، علی اکبر(1390)، تئوری های مدیریت، تهران، انتشارات مدرسان شریف :53
4-آمدی، عبدالواحد بن محمد تمیمی(1366ش)، شرح غرر الحكم و درر الكلم، انتشارات دانشگاه تهران، ج 4 : 565
5- معاونت آموزش و نیروی انسانی س.م. سپاه (1385)، ماهنامه داخلی علمی- تخصصی، شماره 4 و 5 :53
:منابع الکترونیکی
-http:www.tabnk.ir/fa/news.6
7-http:khamenei.ir.
8-http:khamenei.ir.
9-moaleman.persianblog.ir/tag.
10- mandasan.blogfa.com.
11-www.tebyan.net .
12- www.tabnk.ir .
13-www.tebyan.net.
14-www.zibaweb.com.
|
|
هشتاد سؤال تشریحی و مفهومی درس آشنایی با علوم و معارف دفاع مقدس.