جزوه درس سیستم‌های انبارداری تهیه و تدوین و جمع‌آوری، یاسم امامی، مُدرِس دانشگاه

 

 جزوء انبارداری و سیستم های آن- تهیه و تدوین و جمع آوری-یاسم امامی مدرس دانشگاه. 

 

 

 

مقدمه

    انبارداری یک خدمت اقتصادی است و عبارت از تهیه و نگهداری کالا به منظور عرضه به موقع یا گسترش دادن مدت عرضه آن به نحوی که کالا برای مدت بیشتری قابل دسترس و مصرف باشد. در اقتصاد هر کشوری انبارداری حلقه‌ای از زنجیره تولید، انتقال، توزیع و مصرف به شمار رفته و نقش اتصال و واسط را در انتقال کالا از مناطق تولید به بازارهای مصرف و سپس توزیع محلی بر عهده دارند.

 

     درصد زیادی از سرمایه سازمان‌ها را مواد اولیه و قطعات، تجهیزات و کالاهای آن تشکیل می‌دهد. لذا نگهداری و مراقبت دقیق از آن‌ها و برقراری یک نظام صحیح اطلاعاتی برای کنترل موجودی انبار و یا زمان به موقع جهت سفارش و میزان سفارش کالا بسیار ضروری بوده و با بهبود وضع انبارداری می‌توان از زیان‌های ناشی از بی دقتی در نگهداری کالا جلوگیری نمود و به میزان سود سازمان افزود. در حوزه‌های بهداشتی، درمانی و بیمارستان‌ها انبارها با توجه به نوع کالا، لوازم مورد نیاز واحدهای تحت پوشش به انواع مختلف تقسیم می‌شوند که تمامی آن‌ها از سیستم انبارداری گذر می‌کنند.

    انبار در اقتصاد کشور ما اهمیت فراوانی دارد، زیرا درصد قابل توجهی از دارائی‌های سازمان‌ها در موجودی‌های انبار آن‌ها انباشته شده است، همچنین اداره انبارها سخت و گران است و سازمان‌ها در صددند تا بهترین عمل بهینه‌ای را که متضمن حداقل هزینه باشد را معین نمایند و در این راستا از فنون و علم مدیریت انبارها، بهره‌ای شایان می‌برند چرا که زمان و هزینه و دقت از عناصر اصلی تصمیم‌گیری بشمار می‌آید. جهت تصحیح سیستم‌های انبارداری و طراحی متناسب آن‌ها تکیه بر دانش و تکنیک‌های متنوع حاصل از رشته‌های مختلف، جهت حذف اتلاف‌ها(اتلاف ناشی از تولید بیش از حد نیاز، اتلاف ناشی از خرید بیش از حد کالا، اتلاف(ناشی از دوباره کاری یا ضایعات نمودن کالا، ناشی از حرکت‌های اضافی در محیط کار، ناشی از فرآیندهای ناقص، ناشی از انتظار تأمین کالا، ناشی از نقل و انتقالات، ناشی از زمان، ناشی از اختصاص فضای اضافه برای کالا) ضروریست.

تعریف انبار و کالا

    انبار ؛ به طور کلی انبار محل و مکانی(تحت کنترل)است، که یک یا چند نوع کالای بازرگانی، صنعتی، مواد اولیه یا فرآورده‌های مختلف به طور منظم، طبقه بندی و صحیح در آن برای مدتی نگهداری می‌شود.

کالا ؛هرگونه ملزومات، قطعات یدکی ماشین آلات، ماشین آلات تولید،مواد اولیه، قطعات نیمه ساخته، محصول نهایی، ابزار تولید و ساخت، اقلام مصرفی غیر مستقیم تولید و ساخت، تجهیزات رایانه‌ای، ملزومات اداری، کالای تجاری که برای تولید یا پشتیبانی تولید یا فروش یا انجام خدمات استفاده می‌شود و تحت کنترل انبار می‌باشد، کالا نامیده می‌شود.

انبارداری و انبارش کالا(Warehousing and Storage)

به عملیات دریافت، تخلیه، بارگیری و نگهداری کالاهای مورد نیاز افراد و سازمان در مکان‌هایی با شرایط مناسب، صحیح و تحویل به موقع آن‌ها به مصرف کننده، اطلاق می‌شود، انبارداری شامل سیستم‌های قرار گرفتن جنس در انبار و ایجاد روش‌ها و اعمال مدیریت کنترل موثر از زمان ورود تا لحظه تحویل است.

به عبارت دیگر انبارداری عبارت است ؛ از دریافت جنس یا کالا از خارج یا داخل سازمان و نگهداری آن طبق نظم و اصولی که متضمن سهولت در تحویل دادن(صدور) و تحویل گرفتن (ورود) باشد.

دلایل نگهداری موجودی‌ها و انبار کردن آن‌ها

1-    امکان دسترسی به موقع به مواد و کالای مورد نیاز.

2-    تعیین بهترین الگوی سفارش دهی و بهترین مقدار موجودی.

3-    استفاده از تخفیف‌های کلی در خرید عمده از تأمین کننده کالا.

4-    عدم توقف عملیات تولید و زیان ناشی از آن، در صورت خرید یا تولید نشدن پیش از موعد مصرف کالا.

5-    کاهش آثار ناشی از نوسانات قیمت‌ها در تأمین مواد و کالا.

6-  جلوگیری از افزایش دفعات و مراحل خرید مواد و کالا و هزینه‌های سفارش آن(کاهش دفعات خرید باعث کاهش هزینه سفارش می‌شود).

7-    امکان برنامه ریزی دقیق تولید بر اساس موجودی‌های انبار.

8-    مراقبت و نگهداری کالاها از سرقت، صدمه، ‌ضایعه و طبقه بندی یا قفسه بندی صحیح اقلام.

9-    جوابگویی مطمئن به تغییرات احتمالی در افزایش تقاضای مصرف.

 

 

قابلیت‌ها و مهارت‌های انباردار

ا- آشنایی کامل با عملیات دریافت، جابجایی، انبارش، تحویل کالا.

ب- آشنایی کامل به اصول انبارداری، کدگذاری کالا، آشنایی به انواع سندهای انبار.

ج- تسلط و آشنایی کامل با مواد اولیه، قطعات، محصولات نیمه ساخته، تمام شده و ضایعات.

د- توانایی کار با رایانه و سیستم نرم افزاری انبار.

ه- آشنایی با سیستم گردش موجودی FIFO  و LIFO.

و- آشنایی با مشخصات جابجایی، انبارش و Layoutانبارها.

ز- آشنایی با مباحث لجستیکی مرتبط با انبار.

ح- آشنایی با اصول ایمنی در انبارها.

ط- آشنایی با اصول ساماندهی و آراستگی محیط کار(5S).

ی- آشنایی با روش‌های کنترل موجودی(حداقل موجودی،حداکثر موجودی،نقطه سفارش، میزان بهینه سفارش و ...).

ک- آشنایی با تعریف فروشندگان و تولیدکنندگان کالا، کارپردازان، واحدهای درخواست کننده کالا(مراکز هزینه)، افراد تحویل گیرنده کالا.

وظایف عمومی مدیریت انبار(Warehousing Management)

-    توصیه و پیشنهاد روش‌های انبارداری و اصلاح روش‌های موجود.

-    اقتصادی کردن عملیات انبار و انبارداری.

-    برنامه ریزی و کنترل موجودی‌های کالا در انبار.

-    نظارت بر انجام عملیات انبارداری و تحویل گرفتن، نگهداری و تحویل کالا.

-    مشخص نمودن دستورالعمل بازرسی، بازبینی و بازنگری موجودی‌های کالا در انبار و حفاظت انبارها.

-  ایجاد هماهنگی و برقراری ارتباط اصولی و روشمند با سایر واحدها.

-    اداره کارکنان و سازماندهی انبار.

-    نظارت بر اجرای صحیح محل‌یابی و جانمایی اقلام انبار و تجهیزات انبار.

-    سرویس‌دهی و خدمات‌رسانی و همکاری با سایر واحدها.

-    سر و سامان دادن وضعیت انبارها و حل و فصل مسائل مربوط به اداره انبارها.

-    هدفمند نمودن روش طبقه‌بندی موجودی‌های کالا و نحوه چیدن، قرار دادن، جابجایی و حمل آن‌ها در انبار.

 

 اهداف برنامه‌ریزی مدیریت انبار

-          کاهش هزینه‌های انبار و نگهداری کالا، انجام فعالیت‌های ضروری به صورت کارا.

-          ارائه اطلاعات صحیح و دقیق به سایر بخش‌ها.

-          حفظ و نگهداری مناسب کلیه اقلام در انبارها.

-          کاهش هر گونه ضایعات و صدمات و آسیب رساندن به کالاهای موجود در انبار.

-          ارائه خدمات موثر و جلب همکاری و رضایت سایر بخش‌ها و کارکنان.

-          کاهش میزان سرمایه‌گذاری‌ها و پایین نگه داشتن حجم سرمایه‌گذاری‌ها در انبار.

-          سرعت بخشیدن به امور جاری و عملیاتی انبار.

-          بکارگیری و آموزش کارکنان انبار با مهارت‌های انبار.

-          ارائه بهینه خدمات و برقراری ارتباط منطقی روشمند با کلیه قسمت‌ها.

-          تعداد انبارهایی که باید ساخته شوند و بهترین اندازه هر انبار.

-          خدمت دهی بالا به مشتری.

 

هزینه‌های انبارداری(در دو بخش)

1 – در بخش پروژه ساخت و پیاده سازی انبار ؛ شامل هزینه‌های طراحی، ساخت، استقرار فضا و ساختمان انبار، هزینه تجهیز و خرید وسایل حمل بار، پیاده سازی سیستم انبار، خرید نرم افزار و سخت افزار مورد نیاز، هزینه‌های قفسه بندی و محدوده بندی، هزینه‌های ایمنی و انرژی انبار.

2 – هزینه‌های عملکردی ؛شامل فقدان برنامه برای مدیریت انبار، عملکرد نامناسب مدیریت انبار، عدم پیاده سازی سیستم کنترل موجودی و سفارشات مناسب، هزینه ناشی از فقدان برنامه خرید، فقدان سیستم حمل و نقل مناسب، فقدان کنترل کیفی و کمی اقلام ورودی به انبار، فقدان سیستم مناسب توزیع. 

انواع موجودی کالا

اقلام مواد اولیه مستقیم بر مصرف تولید (Raw Materials) ؛ شامل انواع مواد اولیه یا خام مصرفی بکارگیری جهت تولید محصول یا کالای دیگر می‌باشد.

اقلام مصرفی غیر مستقیم تولید ؛ شامل ؛ روانکارها، قطعات تند مصرف ماشین آلات، قطعات یدکی ماشین آلات (Spare Parts)، ابزارهای مرتبط با ماشین آلات و ... که در روند تولید یا پشتیبانی تولید استفاده می‌شود.

محصول نهایی (Finished Goods) ؛ کالایی که مطابق سفارش مشتری یا بازار فروش، کلیه مراحل تولید و ساخت را طی کرده و تأییدیه‌های لازم کیفیت را دریافت کرده و آماده فروش و عرضه به مشتری باشد، محصول نهایی شناخته می‌شود.

ملزومات (Supplies) ؛ لوازم خدماتی، ساختمانی، بهداشتی، رفاهی، اداری را ملزومات گویند.

قطعات نیمه ساخته (Goods In Process) Work In Process ؛ کلیه قطعات میانی تولید شده(یک یا چند مرحله تولید انجام شده باشد) که پس از مونتاژ یا عملیات تکمیلی محصول نهایی را تشکیل می‌دهند.

کالای امانی؛ کلیه کالاهایی که به صورت امانت در اختیار تحویل گیرنده یا سازمان قرارگرفته و انتظار می‌رود تا پس از طی اقدامات مربوطه به سازمان یا تحویل دهنده عودت داده شود.

کالا یا محصول نامنطبق ؛ به هر قطعه یا محصولی که در هر یک از مراحل تولید مشخص شود، که مطابق با خواسته‌های سیستم کیفیت یا بازار فروش نباشد یا مستهلک و غیر قابل تولید باشد اطلاق می‌گردد، که این کالاها بعد از تعیین تکلیف شدن، ترمیم و به چرخه تولید بر می‌گردد یا غیر قابل ترمیم و ضایعات شناخته می‌شوند.

کالای تجاری خریداری شده جهت فروش ؛ این سری از کالاها شامل اجناسی هستند که توسط سازمان خریداری شده و بدون هیچ گونه تغییری در آن‌ها برای فروش عرضه می‌گردد.

ضایعات یا اقلام اسقاطی ؛ هر گونه کالا یا محصول نامنطبق که قابل تعمیر یا ترمیم نباشد و جهت صدور برای بازیافت یا فروش در انبار نگهداری می‌شود.

دارایی ثابت ؛کالاهایی هستند که سازمان آن‌ها را نگه می‌دارد تا فرایند تولید کالاهای دیگر مانند ؛ ماشین آلات تولیدی، زمین، ساختمان و ...) یا ارائه خدمات به سازمان یا مشتریان (مثل رایانه، میز، کمد اداری و...) تسهیل گردد (مصرف نمی‌شوند).

در انبار قبل از هر کاری باید کالاها شناسایی شده و با توجه به تعاریف فوق هنگام تعریف هر کالا نوع آن که می‌تواند یکی از موارد زیر باشد مشخص می‌شود:

مواد خام – کالای نیمه ساخته – کالای ساخته شده – دارایی ثابت – کالای تجاری – کالای مصرفی - ضایعات.

موجودی کالا عبارت است از ؛ دارائی‌های شهودی یا به عبارتی دیگر ؛ ذخیره‌ای از مواد و کالاست که برای مدت زمانی مشخص به صورت ثابت نگهداری می‌شود، کالاهای نامشهود جزء موجودی نمی‌باشد.

مدیریت موجودی ؛موادی که باید انبار گردند و مقدار هر یک از مواد.

 

 عوامل موثر در چیدمان و انبارش کالا در انبار

-       محل و موقعیت و شکل ظاهری و نوع ساختمان انبار و محل درب‌های ورودی و خروجی.

-        امکانات و تجهیزات انبار، وسائل حمل و نقل داخل انبار.

-       خصوصیات فیزیکی کالا شامل وزن و سنگینی، نوع بسته بندی، به عنوان مثال: اجسام  نگین‌تر را در کف انبار یا قفسه چیده  و اجسام سبک‌تر را در قفسه‌های بالاتر قرار می‌دهند، کالاهایی که دارای بسته بندی مناسب بوده و دارای شرایط پذیرش انبارش روی هم را داشته باشند روی هم قرار گرفته و فضای کمتری را اشغال می‌کنند.

-       خصوصیات کیفی کالا شامل مدت فساد، سریع الاشتعال بودن، قابل انفجار و سمی بودن.

-       میزان تقاضا و مراجعه به کالا، به عنوان مثال محل قرارگیری کالاهای پر گردش باید طوری باشد تا در زمان تحویل گرفتن یا تحویل دادن به کم‌ترین جابجایی ها نیاز باشد.

-       تشابه کاربردی و ذاتی، مراحل انجام کار و هم گروهی، همه اقلام هم خانواده را که به نوعی با یکدیگر مرتبط  هستند در مکان‌های مشترک و حتی‌المقدور نزدیک به هم  قرار می‌گیرد.

-      تجزیه و تحلیل و گروه بندی ABC(مراجعه شود به بخش برخی مباحث مدیریت انبار).

-        اندازه ابعاد کالا ؛ برای تعیین فضای هر نوع کالا باید ابتدا به حجم و اندازه آن به دقت توجه کرد تا در فضا، وقت و هزینه حمل صرفه جویی شود.

 فعالیت‌های اصلی در انبار عبارتند از ؛ دریافت– جابجایی- نگهداری– تحویل.

عوامل موثر در انتخاب بهترین اندازه انبار(8 مورد)

1-       تعداد محصولات.

2-        نوع تقاضا برای هر محصول، مقدار تغییرات، میانگین سفارش.

3-       شاخصه‌های فیزیکی محصولات به خصوص اندازه و وزن.

4-       شرایط انبارش خاص نظیر کنترل دما، بسته بندی و...  .

5-       سطح هدف برای خدمت دهی به مشتری.

6-       زمان‌های انتظار تأمین مواد و زمان انتظار تعهد شده به مشتریان.

7-       اقتصادی بودن مقیاس.

8-       انواع تجهیزات جابجایی مواد، جان مایی انبار.

 

 انبار از لحاظ فرم ساختمانی

انبارهای کاملاً پوشیده ؛ مکانی که از تمام اطراف بسته باشد و دارای سقف، درب و ایمنی کامل می‌باشد.

انبارهای سرپوشیده یا هانگارد ؛ این انبار دارای سقف بوده ولی چهار طرف آن باز یا با فنس محصور است، این نوع انبارها کالاها را از باران و آفتاب حفظ می‌کند.

 

 

      انبار در محوطه‌های باز ؛ ‌این انبار به صورت محوطه‌ای بوده و با سیم خاردار یا فنس و بلوک حفاظت می‌شود و جهت نگهداری ماشین آلات و لوازم سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محل انبار می‌بایست تحت کنترل باشد معمولاً از انبارهای دور باز جهت نگهداری ماشین آلات و لوازم سنگین استفاده می‌شود به طوری که جابجایی کالا در آن نمی‌تواند از دید انباردار پنهان بماند، قطعات کوچک، سبک در انبارهای کاملاً پوشیده نگهداری می‌شوند.

 

 

 

 انواع انبار بر اساس نوع انبارش

انبار مواد اولیه ؛ کلیه مواد اولیه مندرج در لیست مواد اولیه(BOM)که جهت تولید محصول استفاده می‌گردد در این انبار ذخیره می‌شود.

انبار محصول نهایی ؛ کلیه محصولات تولید شده آماده عرضه به مشتری و بازار.

انبار ضایعات ؛ محل قرار گیری ضایعات بدون بازگشت تولید، جهت بازیافت یا فروش نگهداری می‌شود.

انبار قطعات و ملزومات ؛کلیه ابزارآلات تولید و ساخت، قطعات یدکی ماشین آلات، اقلام مصرفی غیر مستقیم تولید، تجهیزات رایانه‌ای و اداری، لوازم خدماتی، محوطه سازی، بهداشتی و رفاهی، کالاهای تجاری در این انبار ذخیره می‌گردد.

انبار نیمه ساخته ؛مکانی جهت نگهداری قطعات حین تولید، قطعاتی که از شکل مواد اولیه خارج شده و یک یا چند مرحله تولید یا مونتاژ روی آن انجام گرفته باشد ولی هنوز به محصول کامل در نیامده باشند.

انبار کالای امانی ؛کالایی در این انبار نگهداری می‌شود که به صورت امانت در اختیار سازمان باشد و در آینده به امانت دهنده عودت داده می‌شود.

انواع سندهای اصلی انبار

در زیر به شرح چند نمونه از اسناد مهم انبار پرداخته و اطلاعات تکمیلی و نحوه استفاده از آن‌ها در روش اجرایی انبار و روش اجرایی خرید در ادامه مبحث توضیح داده شده است.

رسید موقت انبار

فرمی است موقت و ارزش آن تا صدور رسید قطعی انبار است و زمانی از آن استفاده می‌شود که نیاز به انجام پروسه‌هایی برای امکان صدور رسید قطعی لازم باشد، عموماً رسید موقت انبار جهت کنترل اقلام از نظر مقداری و کیفی قبل از رسید دائم صادر می‌شود، این فرم از نظر حسابداری مبنای عملیات نمی‌باشد.

هرگاه کالایی وارد انبار می‌شود ابتدا رسید موقت شده بعد از انجام کنترل‌های لازم رسید قطعی و دائم صادر می‌شود.

رسید انبار

از مهم‌ترین اسناد رایج انبار است و به آن رسید دائم هم می‌گویند، انبار به محض این که کالایی تحویل گرفت، اقدام به تکمیل و صدور رسید انبار بعد از رسید موقت و کنترل‌های لازم می‌نماید. این رسید به منزله تایید نهایی تحویل کالا تلقی می‌شود.

برگ درخواست کالا از انبار

برای این که هر واحدی اعم از واحدهای تولیدی و غیر تولیدی اجناس مورد نیاز خود را از انبار دریافت کند، به وسیله‌ی تکمیل فرم درخواست کالا تقاضای خود را به اطلاع انبار می‌رساند، فرم در خواست کالا از انبار تکمیل و به امضای واحد متقاضی رسیده و توسط مدیر مربوطه تائید و برای تحویل گرفتن اجناس مورد نیاز به انبار مربوطه مراجعه می‌شود. 

انباردار بر حسب موجودی و مشخصات اجناس یا کالای مورد تقاضا و صحت برگ درخواست کالا از انبار چنانچه اجناس یا کالای مورد تقاضا موجود باشد اقدام به تحویل کالای درخواستی متقاضی و صدور سند حواله انبار می‌نماید، در غیر این صورت در صورت نداشتن موجودی اقدام به تهیه و تنظیم فرم درخواست خرید کالا و ارجاع آن به واحد تدارکات و خرید می‌نماید. 

حواله انبار

از مهم‌ترین اسناد رایج دیگر انبار، حواله انبار است، انبار بعد از دریافت فرم درخواست کالا از انبار و تحویل هر گونه کالا از انبار به واحدهای متقاضی یا خریداران و خروج کالا از انبار اقدام به صدور سند حواله نموده و این سند به منزله تایید نهایی خروج کالا از انبار می‌باشد و در حسابداری انبار ریالی و ثبت سند می‌گردد.

برگ سفارش خرید

برگ سفارش خرید، فرمی است که توسط انبار در صورت کسری موجود کالاها و با در نظر گرفتن سیستم کنترل موجودی صادر و با استفاده از آن واحد بازرگانی و خرید قادر است اقلام را به استناد آن خریداری و کالای مورد نیاز را تأمین نماید. 

 

اهداف انبار و انبارداری               

پشتیبانی و حمایت در چرخه تولید و خدمات

 هدف از تشکیل و ایجاد انبارها چه در سازمان‌های دولتی و چه در سازمان‌های خصوصی، تهیه، سفارش دهی، تحویل گیری و نگهداری و تحویل کالاهای مورد نیاز سازمان است.

انبار به عنوان یک جایگاه سازمانی در چارت سازمانی کلیه ارگان‌ها وجود دارد، به همین دلیل ضمن اهمیت ویژه‌ای که این بخش در سازمان دارد به نظارت بیشتر، حفظ و ایمنی و استاندارد مربوطه نیازمند است. از طرفی بدیهی است که اگر مواد و لوازم در زمان مناسب در دسترس واحد مصرف کننده قرار داده نشود، در گردش کار که از اهمیت خاصی برخوردار است وقفه ایجاد خواهد شد. هر چند که در حال حاضر سیستم‌های جدیدی در امور اداری و مدیریتی به وجود آمده و در حال استقرار هستند که هدف آن‌ها حذف انبار و ایجاد روش کاری مبتنی بر انبار مجازی است که نیاز است با مطالعه دقیق و با در نظر گرفتن تمامی عوامل حرکت به سمت فوق را آغاز نمود.

 

اهمیت و مزایای سیستم صحیح انبارداری در سازمان مزایایی به شرح زیر به دنبال دارد ؛

1.  با نظارت دقیق بر موجودی انبار، از افزایش بیش از اندازه و حد تعیین شده کالاها در انبار جلوگیری و در نتیجه از ضرر و زیان‌های ناشی از تغییر قیمت‌ها یا خرابی و فساد کالاها جلوگیری می‌شود.

2.  دریافت، استقرار، حفاظت و در دسترس قرار دادن کالاها در انبار به روش مطلوب و به آسانی انجام می‌پذیرد و نیازهای واحدها به موقع تأمین می‌شود.

3.    از سفارشات اضافی و تکراری جلوگیری می‌گردد.

4.  اطلاعات مورد نیاز مدیران در زمینه میزان موجودی‌ها و مصارف کالاها در هر زمان به نحو مناسب تهیه و باعث تسهیل شمارش می‌گردد.

5.  با خرید به مقدار صرفه اقتصادی، از راکد شدن سرمایه جلوگیری به عمل می‌آید. در نتیجه نگهداری و حفاظت صحیح از کالاها، اتلاف ضایعات به حداقل می‌رسد.

6.  عملیات شمارش، صورت برداری و در نهایت انبارگردانی از موجودی‌ها و همچنین تعیین ارزش موجودی جنس در پایان سال به سهولت انجام پذیر است.

 

 

 

 

 

 

 

دانستنی‌هایی در مورد انبار و انبارداری نوین

آموزش و ارائه مطالب مورد نیاز انبارداری و انبار موجب افزایش قابلیت‌ها و استعدادهای انبارداران و کارکنان انبار و در نتیجه تسهیل کارها و در مجموع باعث کارایی و اثربخشی و نیروی محرک و جلو برنده سیستم و سازمان می‌باشد با توجه به بازدیدهای انجام گرفته توسط کارشناسان انبار و صاحب نظران خبره ، ما را بر آن داشت تا مجموعه‌ای خلاصه وار و کلیدی از مطالب مهم در مورد انبار و عملیات انبارداری که همان سفارش تهیه کالا، تخلیه، بارگیری و نگهداری کالاهای مورد نیاز و توزیع صحیح و به هنگام می‌باشد و موجب ارتقاء کیفیت خدمات ارائه شده می‌گردد معطوف داریم البته ناگفته نماند سیستم‌های انبارداری با توجه به نوع کاربری و جامعه مورد استفاده بسیار متفاوت است و در بسیاری از جوامع انبارها هنوز به صورت سنتی اداره می‌گردند حال آنکه برخی از انبارها بسته به نیاز آن‌ها کاملاً  خودکار و مکانیزه می‌باشند بدون اینکه نیاز به نیروی کار داشته باشند و از طریق سیستم‌های دریافت و انتقال خودکار، کالاها و نرم افزارهای لجستیکی مدیریت می‌شدند که برای اطلاع از وجود چنین انبارهایی در اینجا آورده شده است . این سیستم‌ها معمولاً در انبارهای با دماهای بسیار پایین که کار کردن در آن‌ها دشوار است و یا در مناطقی که قیمت زمین بسیار گران می‌باشد پیاده سازی می‌شود چرا که امکان استفاده از ارتفاع در این سیستم‌ها کاملاً مقدور می‌باشد (یک نمونه تصویر از انبارهای نوین)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

با توجه به کاربری و تنوع زیاد انواع انبارها، ماشین آلات، سیستم‌ها و تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری تخصصی متناسب با نوع کاربری انبارها توسعه یافته‌اند که دانشگاه علوم پزشکی اصفهان  نیز با بهره گیری از تکنولوژی روز در حد توان و منابع انسانی توانا و امین و متعهد و متخصص و باتجربه در انبارها کوشش خود را جهت افزایش خدمت رسانی و گسترش سلامت آحاد جامعه بکار گرفته است.

در این مجموعه سعی شد مطالب مفید به طور گویا و واضح بیان و شامل اطلاعات مورد نیاز در انبارها به طور عمومی باشد و با بالا رفتن اطلاعات عمومی  و مورد نیاز انبارداران و کارکنان انبار، گامی جهت بهتر شدن و تسریع امور در انبارها شود.

 در پایان از همکاران محترم تقاضا می‌شود با همکاری، راهنمایی و ارائه پیشنهادها و دیدگاه‌های اصلاحی ما را در اصلاح و بالا بردن اطلاعات مربوط به انبار یاری رسانند.

 

 بارکد

بارکد در فارسی به آن خط نماد، رمز میله، کد میله ای و رمزینه نیز می‌گویند. نوعی نمایش تصویری اطلاعات بر روی سطوح است که اطلاعات آن را می‌توان توسط ماشین بازخوانی کرد. بارکدهای اولیه اطلاعات را در قالب عرض و فاصله خطوط موازی چاپ شده ذخیره می‌کردند و به صورت یک دسته از خطوط مستقیم موازی دیده می‌شدند اما امروزه بارکدها ممکن است بسته به نوع به شکل دو بعدی یک دسته نقطه، یک دسته دایره هم مرکز و یا به صورت مخفی شده در تصاویر نیز ظاهر شوند. بارکدها توسط یک پویش گر نوری که دستگاه بارکد خوان نامیده می‌شود بازخوانی می‌شوند و اگر در تصاویر مخفی شده باشند توسط نرم افزار خاصی از آن بیرون کشیده می‌شوند. بارکدها به صورت گسترده‌ای در پیاده سازی سیستم‌های جمع آوری خودکار اطلاعات شناسه‌ها که سرعت و دقت ورود اطلاعات را بالا می‌برند کاربرد دارند.

سیستم مکانیزه عملیات انبار بر مبنای فن آوری بارکدینگ کالا، با حذف عملیات دستی و سرعت بخشیدن به امور انبارداری موجب ایجاد صحت بیشتر در اطلاعات مربوط به کالاهای ورودی به انبار می‌گردد و همچنین امکان مغایرت در موجودی انبار و خطا در ثبت تقریباً به صفر می‌رسد و تنها با خواندن بارکد هر کالا، می‌توان مشخصات کلی آن کالا و سوابق آن را استخراج نمود.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تصاویر انواع بارکد

هر قلم از کالاها در ابتدای ورود به انبار پس از تخصص یک سریال منحصر به فرد در قالب بارکد، توسط دستگاه الکترونیکی بارکد خوان قرائت شده  و وارد سیستم می‌گردد (رسید انبار و اضافه شدن به موجودی انبار) و می‌توان کالا را آدرس دهی نمود، جهت خروج کالا از انبار نیز لازم است تا طبق درخواست کالا تحویلی به انبار، انباردار نسبت به تحویل اقدام نماید و به دلیل ثبت در لحظه تحویل توسط دستگاه‌های POCKET PC بارکد خوان، حواله انبار صادر و آمار موجودی به صورت دقیق، بدون خطا قابل گزارش گیری خواهد بود.

سیستم جانمایی (Location): بهره گیری از سیستم جانمایی (Location یکی از مزایای مهم استفاده از تکنولوژی بارکد در انبارها می‌باشد، پس از آن که هر کالا و یا محصول کد بارکد مخصوص به خود را دریافت نمود باید در انبار، نیز در جای مناسب و تعیین شده‌ای قرار بگیرد، این امکان وجود خواهد داشت. (همان جاگذاری بر حسب کد و برچسب اطلاعات کالا).

 

کاربردهای بارکد و نرم افزارهای مرتبط

 بارکد خوان، اسکنر بارکد، نرم افزار بارکد، تجهیزات بارکد و مواردی از این دست در صنعت فناوری اطلاعات و نیز استفاده از تکنولوژی‌های جدیدتر عموماً مبتنی بر فناوری بارکد و RFID امروزه در صنعت بسیار الزامی می‌باشد. ارائه نرم افزارهای کاربردی منطبق بر فرایندهای عملیاتی و در راستای اهداف و استراتژی‌های تجاری سازمان، خطمشی تولید نرم افزارهای شرکت‌های معتبر  فعال می‌باشد.

 

بارکد و دستگاه بارکد خوان

 بارکد خوان‌ها معمولاً از یک منبع نور و یک حسگر حساس نسبت به نور تشکیل شده‌اند که در کنار یکدیگر در نوک یک بارکد خوان قرار داده شده است. برای خواندن بارکد، نور به صورت یکنواخت در سراسر میله منعکس می‌گردد. حسگر اندازه گیری حساس به نور، شدت جریان نور منعکس شده از منبع نوری و شکل موج تولید شده و عرض میله‌ها و             فاصله‌های آن‌ها از یکدیگر را اندازه گیری می‌کند و خروجی صفر و یک را نتیجه می‌دهد، سیستم‌های بارکدها می‌توانند با چندین روش رمزگشایی عمل کند، هر روش رمز گشایی مانند یک زبان برای سیستم است و هر کدام نقاط قوت و ضعف خود را دارند.

اسکنرها عموماً بر اساس نحوه ارتباطشان با کامپیوتر و نوع منبع نوریشان دسته بندی می‌شوند که از انواع مدل‌های متداول می‌توان به مدل‌های تفنگی لیزری، تفنگی CCD و Dual CCD ثابت چند پرتوه، قابل حمل بی سیم (هند هلد) قابل حمل حافظه دار و ... اشاره نمود.

 

 

 

 

 

دو نمونه دستگاه بارکد خوان

 

استفاده از فناوری RFID (آر اف ای دی ) در انبار Radio Frequency Identification:

 یکی دیگر از فن آوری های مبتنی بر امواج رادیویی قابل استفاده جهت ردیابی و شناسایی اشیاء می‌باشد. به کمک این تکنولوژی می‌توان اقلام  موجود در انبار را توسط تگ (برچسب) الصاق شده بر روی هر کالا ردیابی نمود. تگ ها حاوی داده‌های گوناگونی از کالاهای انبار هستند که به صورت بیسیم یا گیرنده‌ها ارتباط برقرار کرده و اطلاعات را رد و بدل می‌نمایند. مبادله اطلاعات بین تگ کالا و ریدر (گیرنده) از طریق امواج رادیویی انجام می‌پذیرد. زمانی که یک شی حاوی تک RFID به محدوده قابل خواندن توسط یک ریدر  می‌رسد، ریدر با ارسال یک پالس به تگ دستور ارسال اطلاعات را می‌دهد.

 

بکارگیری بارکد در مدیریت انبارها

استفاده از بارکد جهت مدیریت و کنترل گردش کالا در انبارها می‌توانند مزایای زیر را در برداشته باشد.

1-      ثبت ورود و خروج‌ها (اسناد رسید و حواله انبار) به صورت غیر دستی

2-      سرعت و دقت بالا در جمع آوری و ورود اطلاعات مربوط به گردش کالا در انبار

3-      امکان اختصاص یک کد سریالی برای هر واحد از کالا

4-      کنترل گردش و موجودی انبار بر اساس کد، لات و سریال

5-      ایجاد امکان ردیابی هر کالا بر اساس شماره کالا

6-      به حداقل رساندن خطاهای عملیاتی و اطلاعاتی

7-      امکان دسترسی به کلیه اطلاعات کالا به صورت online بدون خطا و با سرعت بالا

8-      امکان تهیه برگه‌های خروجی کالا به صورت اتوماتیک و سریع

9-      امکان بهره گیری دقیق از روش‌های FiFo و Lifo در نحوه ترخیص محصولات از انبار

10- انبارگردانی بسیار سریع و آسان با استفاده از دستگاه پرتابل

11-امکان تعریف شرایط جایگذاری کالاهای خاص در موقعیت‌های خاص انبار

 

فضای فیزیکی انبار

1-دیوارها و سقف و سرپناه تمام انبارها بدون استثناء باید از مصالح غیر قابل اشتعال ساخته شود.

2-در فاصله مناسب از دیواره‌ها باید زه کشی انجام تا از ایجاد رطوبت جلوگیری گردد. (آبراهه‌هایی جهت راهنمایی خروج آب)

 

3-محل انبارها باید طوری باشد که دسترسی افراد و خودروها در هنگام بارگیری مواد و کالاها و همچنین در مواقع اضطراری سریعاً به سهولت ممکن باشد و حداقل سه جهت ساختمان به لحاظ دسترسی خودروها امدادی و دستگاه‌های اطفاء حریق و ارسال تجهیزات ضروری در شرایط اضطراری آزاد باشد.

4-مساحت زیر بنای انبار متناسب با تعداد روزهای انبارداری میزان اقلام، حجم هر ماده، فضا جهت پالت‌های خالی، فضایی جهت عبور و مرور و در نظر گرفتن ارتفاع مفید چیدمان محاسبه می‌شود.

5-انبارهایی که عرض آن‌ها کمتر از 20 متر است عرض راهرو داخل انبار نباید از 5/1 متر کمتر باشد. انبارهایی که عرض آن‌ها از 20 متر بیشتر باشد عرض راهرو کمتر از 2 متر نباید باشد.

چنانچه انبار به وسایل مکانیکی یا موتوری حمل و نقل (لیفتراک  یا ... مجهز باشد راهروی متناسب با عبور وسایل مزبور منظور خواهد شد. راهروی طولی باید تا انتها انبار خالی از کالا  بوده و یا با رنگ سفید از دو طرف خط کشی و مشخص شده باشد.

6-محوطه بیرونی انبار باید دارای حصار کشی با ارتفاع مناسب باشد به گونه‌ای که مانع از ورود حیوانات موذی به محوطه انبار شده و حتی‌المقدور مانع از اثرات سوء شرایط جوی نامساعد گردد.

محوطه بیرونی انبار باید به گونه‌ای با آسفالت یا پوشش مناسب دیگر مفروش گردد که از ورود گرد و خاک و آلودگی به داخل انبار جلوگیری شود و امکان عبور و مرور وسایل سنگین وجود داشته باشد و شیب کلیه قسمت‌ها به نحوی باشد که هیچ گونه تجمع آب ایجاد نگردد.

محوطه اطراف انبار باید عاری از مواد زائد، زباله، علف‌های هرز و مواد غیر مفید دیگر باشد تا مانع از انباشتگی حشرات و سایر حیوانات شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7-ساختمان انبار باید به گونه‌ای  باشد که در مقابل زلزله، ورود و لانه گزینی حشرات و پرندگان به طور موثری حفاظت شود در برابر برف و باران شدید استحکام کافی داشته و ناودان‌ها و راه آب‌های کافی وجود داشته باشد.

انبار  باید خشک و خنک، منظم ، عاری از حشرات و جوندگان، بدون گرد و خاک، آلودگی و مواد خارجی زائد باشد.

8-کف تمام انبارها باید بتون یا آسفالت یا سنگ فرش شود و کاملاً مقاوم و نفوذ ناپذیر، قابل شستشو و تمیز باشد دارای شیب کافی به سمت مسیر فاضلاب باشد تا از تجمع آب در کف انبار و زیر کالاها جلوگیری شود.

9-دیوارهای انبار و ستون‌های داخل انبار بایستی جهت افزایش میدان دید تا ارتفاع 2 متر از سطح زمین با رنگ‌های روشن یا رنگ‌های ایمنی ( نوار مورب زرد و سیاه رنگ آمیزی شود و مسیر تردد وسایل چرخ دار بایستی توسط خط کشی ممتد به رنگ زرد مشخص شود).

دیوارها به گونه‌ای ساخته شود که از لانه گزینی جوندگان ممانعت نمایند و جهت جلوگیری از لانه گزینی جوندگان باید از ساختن دیوارهای دو جداره اجتناب شود.

10- سقف انبارها باید مقاوم قابل تمیز کردن و به گونه‌ای باشد که از تجمع گرد و خاک و لانه گزینی حشرات و پرندگان جلوگیری کند. پوشش سقف باید به نحوی در نظر گرفته شود که در مقابل عوامل جوی پایدار باشد و مانع از تبادل حرارت و نفوذ رطوبت گردد. فاصله و فضای باز بین دیوارها با سقف وجود نداشته باشد.

11- روشنایی انبارها به طوری باشد که از نور کافی برخوردار باشد و حتی الامکان این روشنایی از نور طبیعی باشد و طراحی نورگیرها بایستی طوری باشد که از تابش مستقیم نور خورشید به کالاها جلوگیری شود و در صورت استفاده از نور مصنوعی طراحی ایمنی و استفاده از تجهیزات برقی کم مصرف و هوشمند و کلید و پریزهای ضد جرقه استاندارد و با  لحاظ نمودن تابلو برق ایمن و استاندارد حتی الامکان در بیرون از انبار

12- درب‌های انبار به خوبی چفت شده (sealed) و برای جلوگیری از ورود حشرات و جوندگان به خوبی بسته شود و ناحیه زیرین درب‌ها همسطح با کف باشد.

درب‌های مجزایی جهت تردد کارکنان و ترابری کالا وجود داشته باشد. درب خروج اضطراری برای انبار در نظر گرفته شود و فقط از طرف خارج انبار قفل شود.

13. سکوی تخلیه و بارگیری عبارت است از مکانی که می‌تواند ثابت یا متحرک برای تسریع در امر بارگیری و تخلیه کالا باشد و ارتفاع آن در صورت ثابت بودن به ارتفاع خودروهای حمل بار و در صورت استفاده از تجهیزات مکانیکی (جک هیدرولیک) می‌تواند قابل تنظیم برای کلیه خودروها باشد. 

                                                                                     

 

 

 

نیروی انسانی

1. انبارداران باید با مبانی و اصول مربوطه با مفاهیم انبارداری، کنترل موجودی، حسابداری تعهدی، نظام نوین مالی ، طبقه بندی و کدگذاری کالا، ایمنی انبار، نقطه سفارش ، انبارگرانی، میزان سفارش و ... آشنا باشند.

2.سطح تحصیلات انبارداران هرچه بیشتر و مرتبط با شغل آن‌ها باشد بهتر بوده و داشتن تحصیلات دانشگاهی مرتبط با حسابداری و بکارگیری نیروهای مجرب، امین و توانا از اولویت‌های نیروی انسانی انبار است.

3.تناسب نیروی کار انبار بستگی به پارامترهایی مانند میزان اقلام و کالاها ، حجم کار، گردش کالا . ... دارد و می‌تواند متشکل از یک نفر یا بیشتر باشد.

4.کارکنان انبارهای مواد غذایی نیاز به گواهی‌نامه سلامت دارند و نگهداری کالاهای خاص، مواد شیمیایی، و ... نیاز به آموزش‌های مربوط به خود دارد.

 

فرایندها

1-کوشش در حفظ و امانت داری و نگهداری صحیح کالاها و مراقبت از عواملی ماند سرقت، صدمه، ضایعه، حادثه و خسارت 

2-دقت در دریافت صحیح کالاها مشاهده عینی کالا و ثبت دقیق صرفاً بر اساس مشاهده عینی نه بر اساس فاکتور ارائه شده، شمارش و تأیید کیفیت کالا و در صورت نیاز درخواست از کارشناسان مربوطه جهت تأیید مرغوبیت و کیفیت کالاها و چیدمان از طریق طبقه بندی، قفسه بندی و  چیدمان صحیح آن‌ها

3-اجرای به هنگام فرایند رسید کالا در سیستم نظام نوین (دقت در کد انتخابی، پلاک خور، مصرفی) جهت جلوگیری از وقفه در عملیات حسابداری

4-در صورت وجود مغایرت در انتخاب کدها و کالاها سریعاً به کارشناسان ستاد جهت اصلاح اطلاع داده شود.

5-دقت در هنگام ثبت اطلاعات رسید کالا و حواله‌ها و توضیح مختصر و مفید در قسمت شرح رسید یا حواله (با انتخاب آیتم‌های زیر):

 

 

6-رعایت فرایند مربوط به تحویل کالا و حواله با رعایت مقررات و دستورالعمل‌های سازمان و بایگانی صحیح رسید و حواله‌ها در زونکن طبق تاریخ و شماره با تکمیل امضاء آن‌ها

7-اطلاع رسانی به مسئولین خرید و تدارکات از کیفیت و مرغوبیت کالاهای خریداری شده و یا مرجوع نمودن آن‌ها در صورت خرابی یا اشکال و ارائه گزارشات لازم به مقامات ذی‌ربط

8-دقت در تأیید حواله‌های که از مراکز دیگر به طور سیستمی ارسال می‌شود پس از اطمینان از درستی ارسال و رؤیت کالاها

9-انبارها باید تحت پوشش بیمه حوادث، آتش سوزی، سرقت و ...  باشند (که در دانشگاه علوم پزشکی توسط مدیریت خدمات پشتیبانی این مورد برای کلیه انبارها انجام می‌گردد)

10-  کنترل تاریخ انقضاء اقلام و کالاهای تاریخ دار جهت جلوگیری از منقضی شدن آن‌ها

11-خود کنترلی مدون و منظم به طوری که حداقل سه بار در سال انبارگردانی انجام پذیرد و طبق چک لیست واحد نظارت بر عملکرد هر شش ماه یک‌بار چک لیست خود ارزیابی صورت گیرد.

12-تطابق موجودی انبار با کامپیوتر به طوری که در بازرسی‌های تصادفی موجودی انبار با کالاهای داخل انبار یکی باشد و تحویل کالا فقط با مجوزهای قانونی و فرایند مربوطه صورت پذیرد.

13-  طراحی مسیرهای داخلی انبار نحوه چسبیدن قفسه‌ها و کالاها بایستی طوری باشد که

الف) دسترسی افراد به درب‌های خروجی در اسرع وقت و به سهولت انجام پذیرد.

ب) امکان برخورد لیفتراک و وسایل نقلیه به قفسه‌ها و کالاها نباشد و وسایل حمل و نقل قدرت مانور داشته باشند.

ج) حتی الامکان از ایجاد مسیرهای طولانی که به بن بست منتهی می‌شود جلوگیری کرد.

14-  بایستی اقلام چیده شده در انبار همگن، سازگار و از یک نوع باشد تا شرایط نگهداری از آن‌ها قابل اجرا بوده و از اثرات احتمالی بر یکدیگر مصون باشند همچنین خط سقوط و بروز سوانح به حداقل ممکن برسد و رفت و آمد و ترابری کالا در انبار به آسانی صورت پذیرد.

15- انبارها مجهز به سیستم‌های اعلام حریق، ضد سرقت و دزدگیر و سیستم مدار بسته باشند و کارایی و سالم بودن آن‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد.

16-  چیدمان کالا در انبار باید بر  روی پالت (ترجیحاً فلزی ضد زنگ و یا پلاستیکی با ارتفاع 14 سانتی متر از سطح زمین) باشد و نحوه چیدن مواد در انبار باید مرتب بوده و رعایت حداقل 50 سانتی متر فاصله از دیوارها و 60 سانتی متر بین ردیف‌ها شده باشد.

17-  کلیه قفسه‌ها باید از جنس مقاوم و قابل شستشو باشند و هر محصول باید با رمز و کدخاصی انبار شود که معمولاً معرف زمان و ورود به انبار و تاریخ تولید محصول باشد تا به ترتیب زمان ورود و خروج انقضاء خارج شوند ( سیستم Lifo و FiFo) و محصولات موجود در انبار قابل ردیابی باشند.

نگهداری کلیه مواد و کالاها مطابق با شرایط قید شده توسط تولید کننده آن باشد.

-     عدم نگهداری کالاهای ضایعاتی و مرجوعی در انبار

-     اقلامی که تأثیرات  سوء بر یکدیگر دارند در مجاورت یکدیگر نباید نگهداری شوند.

18-  رعایت چینش کالاهای سبک و کم مصرف تر در طبقات بالای قفسه‌ها و چینش کالاهای  پر مصرف و سنگین در طبقات پایینی و حتی الامکان نزدیک به درب‌های خروجی

19-  کنترل کردن حواله‌های آماده تحویل (بازخوانی کردن) جهت جلوگیری از مغایرت ها و کاهش میزان کسر و اضافه انبار

20- درخواست خرید کالاها به واحد سفارشات و تدارکات در صورت عدم موجودی کافی با رعایت میزان سفارش

21-  همکاری با حسابداری انبار

 

   

 

جلسه سوم

تجهیزات انبار

1.    ساختمان انبار باید مجهز به الکترود برق گیر(صاعقه گیر) استاندارد باشد.

2.    هر انباری بایستی حداقل با یکی از وسایل ارتباطی و تلفن بی سیمبا قسمت‌های مختلف خارج از انبار در ارتباط باشد.

3.  استفاده از وسایل گرما زا برقی، گازی، نفت سوز در محوطه انبار ممنوع و برای دفتر کار پرسنل باید از سیستم گرمایش بسته(شوفاژ، فن‌کوئل یا اسپلیت) استفاده نمود و دستگاه‌های سیستم تهویه سرمایش، گرمایش داخل انبار باید مجهز به حفاظ باشد. سیستم گرمایش دو دسته هستند(باز و بسته).

4.  انبارها باید مجهز به زنگ خطر، کپسول اطفاء حریق با شارژ معتبر(هر دو نوع co2 و پودر و گاز) و سیستم اطفاء حریق خودکار باشد.

5.  وجود دستگاه دماسنج و رطوبت سنج و ثبت تغییرات دما و رطوبت به ویژه در انبارهای مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی ضروری است(انبار خنک 5 - 15 درجه سانتی‌گراد باشد و انبار معمولی که دمای آن بسته به نوع کالا بین 15-30 درجه سانتی‌گراد باشد).

6.  استفاده از قفسه‌های ایمن با سطح مقطع مناسب، راک‌ها، پالت‌ها و دیگر تجهیزات متناسب با نوع کالاها جهت حفظ کیفیت و سلامت کالاها.

7.  انبار باید دارای سیستم نقل و انتقال و جا به جایی مناسب از جمله نوار نقاله، بالا برنده، سایر تجهیزات مورد نیاز بسته به نوع انبار و از جنس مقاوم و قابل شستشو باشد و در هنگام استفاده هیچ‌گونه آسیبی به کارکنان، مواد و کالاها وارد نشود. تجهیزات حمل و نقل مواد غذایی باید از سطح نظافت قابل قبولی برخوردار باشد.

8.  زباله دان به تعداد، حجم و اندازه کافی در پوش دار، ضد زنگ و قابل شستشو برای داخل و محوطه اطراف انبار در دسترس باشد و جمع آوری و نظافت آن‌ها روزانه و به موقع انجام شود.

9.    یک جعبه کمک‌های اولیه در هر انبار باید تعبیه شود و مواد ضروری داخل آن کنترل شود.

10- علائم و تابلوهای راهنمایی هشدار دهنده بهداشتی و نکات ایمنی باید از  فاصله 15 متری قابل دیدن و خواندن باشد. معنا و مفهوم تابلوها باید به کارکنان آموزش داده شود.

1-   مجهز بودن انبار به سیستم تهویه جهت جا به جایی هوای فضای انبار(هواکش و فن) به منظور جلوگیری از ایجاد بوی نامطبوع در فضای انبار

 

 

 

 

راک : نوعی قفسه با کاربری متنوع

 

 

 

 

 

 

 

 

 

کالاهای امانی

کلیه کالاهای موجود در انبار(مصرفی، پلاک خور، مواد غذایی و ...)باید جزء یکی از سه دسته زیر قرار گیرد.

1-    موجودی انبار و ثبت شده در نظام نوین مطابق با گردش کالا

2-    اقلام حواله شده و آماده جهت تحویل طبق حواله‌های موجود

3-    اقلام تازه خرید شده و آماده جهت صدور رسید انبار 

کالاهای موجود در انبار در غیر از موارد بالا جزء کالاهای امانی محسوب می‌گردد که شامل موارد زیر می‌باشد :‌

 

 

علت وجود کالاهای امانی

در موارد مختلفی از جمله اشتباه در مقدار ارسال کالاها از طرف فروشندگان و یا انباردار در موقع تحویل و یا ارائه کنندگان و یا جایزه دار بودن بعضی از اقلام و یا نداشتن کیفیت و مرغوبیت مورد انتظار و برگشت و مرجوع شدن اقلام بعد از توزیع به دلیل  عدم رضایت و یا عدم نیاز مصرف کنندگان موجب برگشتن کالاها به انبار می گردد که در صورت صدور رسید کالا از آیتم برگشت از مصرف / توزیع و یا هدایا و کمک‌های دریافتی این کالاها جزء موجودی نظام نوین قرار می‌گیرد و یا کالاهایی که توسط واحدهای مختلف به دلیل تعیین تکلیف قطعی به صورت امانی تحویل انبار می‌شود.

 

مقررات مربوط به کالاهای امانی

1-  اقدام فوری جهت تعیین تکلیف کالاهای امانی با تنظیم صورت جلسه مکتوب با امضاء مدیر، مسئول امور مالی، حراست و مسئول انبار واحد

2-    نصب برچسب امانی بر روی کالا

3-    نگهداری کالا در محل یا قفسه جدا از موجودی انبار با نام و برچسب کالاهای امانی

4-  نگهداری حساب این‌گونه کالاها در انبار با صورت جلسه تنظیم شده و تحویل و دریافت آن‌ها فقط با تأیید و موافقت مدیر واحد یا مقامات مجاز از طرف او

5-  در صورت عدم رعایت موارد بالا بر اساس ماده 49 آیین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات درمانی کشور برخورد می‌گردد.

 

 

خود به خود سوزی(Auto Ignition)

 با مطالعه گزارشات مربوط به آتش سوزی‌ها متوجه می‌شویم هنگامی که یک منبع خارجی مانند شعله، جرقه، یا حرارت سبب اشتعال شود اشتعال هدایت شده نامیده می‌شود و هنگامی که هیچ منبع خارجی در کار نباشد این فرایند خود به خود سوزی (Auto Ignition) نامیده می‌شود.

احتراق خود به خودی اغلب به وسیله حرارت ایجاد شده (درونی) از اکسیداسیون مواد آلی اتفاق می‌افتد.

فعل و انفعالات شیمیایی، باکتری‌ها و بعضی از مواد می‌توانند در این فرایند شرکت داشته باشند. البته ماده باید به درجه حرارت لازم برای خود به خودسوزی برسد و اکسیژن کافی نیز در اختیار داشته باشد. مواد خود به خود سوزی که تاکنون دیده شده فراوان بوده که می‌توان از خود به خودسوزی درختان در جنگل‌ها، انبار علوفه، انبار ترقه سازی و مواد منفجره و ... نام برد.

 

در زیر به تعدادی از موارد که از جمله عوامل خود به خودسوزی می‌شود نام می‌بریم :‌

1-       فعل و انفعال باکتری‌ها در انبارهای علوفه

2-       گرم شدن زیاد از حد اقلام سوختنی و رسیدن به نقطه آتش

3-       رسیدن جرقه به مواد سوختنی در اثر جوشکاری، برش کاری، انفجار، کنتاکت و ..

4-       الکتریسته، اصطکاک، داغ شدن سطوح

5-       فعل و انفعالات شیمیایی که بعضی مواد بر هم دیگر دارند مانند سدیم و پتاسیم با آب و یا فسفر با هوا

6-       حرارت ایجاد شده توسط منابع روشنایی

7-       انتقال حرارت از طریق هدایت، جا به جایی و یا تشعشع

8-       اتصالی در کابل‌ها، سیم‌های برق و تابلوهای برق

9-       خود به خود سوزی بعضی از سموم دفع آفات کشاورزی مثل Zinc Nitrote

10-  اعمال خرابکاری در رخ دادن خود به خود سوزی

 

ایمنی و مقررات

1-       نهایت کوشش در پیشگیری از ایجاد حریق (آتش سوزی) و حادثه

2-       تابلوهای برق باید خارج از انبار و در جای ایمن و مطابق با استاندارهای مصوب قرار بگیرد.

3-   روشنایی مصنوعی انبار بایستی از لامپ‌های سقفی چسبیده به سقف به طوری که حداقل یک متر از بالاترین سطح ردیف کالاها و مواد موجود در قفسه‌ها بالاتر باشد.

4-       فاصله بین سقف انبار و مرتفع‌ترین نقطه کالای چیده شده به صورت زیر اجرا گردد.

الف) اگر ارتفاع کالای چیده شده از 5/4 متر بیشتر باشد فاصله تا سقف حداقل 5/1 متر می‌باشد.

ب) اگر ارتفاع کالایی بین 60/2 تا 5/4 متر باشد فاصله تا سقف حداقل 1 متر باشد.

ج) در انبارها ارتفاع کالا کمتر از 60/2 متر باشد فاصله تا سقف حداقل 40 سانتیمتر باشد.

د) در انبارهایی که عرض آن‌ها کمتر از 35 متری باشد حداکثر سطح اشغال‌شده هر قسمت کالا 250 متر مربع و فاصله آن با قسمت دیگر 1 متر خواهد بود.

هـ) چنانچه عرض انبار از 35 متر بیشتری باشد حداکثر سطح اشغال‌شده موقت کالا 300 متر و فاصله آن با قسمت دیگر حداقل 2 متر خواهد بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-       کلیه کالاها بایستی کد بندی و مشخصات کالا روی آن برچسب شده باشد.

6-       در مورد ایمنی از نظر مقابله با آتش سوزی به نکات زیر توجه شود:

الف) انبارها باید مجهز به زنگ خطر، کپسول اطفاء حریق با شارژ معتبر و سیستم اطفاء حریق خودکار باشد.

ب) جاهایی که مجهز به سیسم اطفاء حریق است باید به رنگ قرمز علامت گذاری شود.

ج) وسایل موتوری مخصوص رفت و آمد در داخل انبارها (لیفتراک) باید هر کدام مجهز به یک دستگاه کپسول آتش نشانی نوع مناسب باشد.

د) کپسول‌های آتش نشای باید در نقاطی قرار داده شوند که از حرارت و نور و برف و باران مصون و به راحتی قابل دسترس باشند.

هـ ) قرار دادن هر گونه کالا و اجناس در مقابل تجهیزات اعلام و اطفاء حریق ممنوع است و تجهیزات باید قابل  رویت و دسترسی به آن آسان باشد.

و) شماره تلفن‌های آتش نشانی با خط درشت و خوانا در کنار کلیه تلفن‌های داخل انبار نصب شود.

ز) کپسول‌های آتش نشانی به گونه‌ای نصب شوند که حتی خانم‌های کارمند نیز بتوانند به راحتی کپسول‌ها را برداشته و مورد استفاده قرار دهند.

 

 

 

 

 

 

 

 

7-       ایمنی از نظر نگهداری مناسب مواد فاسد شدنی(مواد غذایی)، سموم و مواد شیمیایی

الف) موجودی بایستی به گونه‌ای نگهداری شود که محموله‌ای که زودتر وارد انبار شده زودتر نیز خارج گردد به عبارتی محموله‌های قدیمی‌تر قبل از محموله‌های جدید مصرف گردد.

ب) محموله‌ها در انبار بایستی به طور مرتب روزانه بازرسی گردد تا وضعیت آن‌ها شامل فساد، سفت و متراکم شدن، رسوبی شدن، ژله‌ای شدن، تغییر رنگ و نیز وضعیت ظروف بررسی گردند.

ج) مهر و موم کامل ظروف حاوی این مواد تقریباً غیر ممکن است و همیشه خطر خروج مواد سمی قابل تبخیر در محیط اطراف وجود دارد لذا انبارها باید مجهز به تهویه قوی باشد اگر امکان تجزیه این مواد در اثر حرارت، رطوبت و اسید و یا دود اسید موجود باشد، باید آن‌ها را در یک محل سرد با تهویه خوب و دور از نور مستقیم خورشید و دور از حرارت و جرقه قرار داشته باشد و آن‌هایی را که ممکن است با یکدیگر واکنش نشان دهند در انبارهای جداگانه‌ای نگهداری نمود و با نصب اتیکت و تابلوهای هشدار دهنده مشخص نمود. 

 

 

 

 

 

 

8-       استفاده از کفش و دستکش ایمنی و لباس کار مناسب هنگام تخلیه و بارگیری کالاها و پرهیز از شتاب و عجله و رعایت مسائل ایمنی جهت جلوگیری از ایجاد خسارت به کارکنان و کالاها 

 

 

 

 

 

 

9-   بازدید روزانه از کلیه قسمت‌های انبار به منظور تشخیص سریع موارد خطرساز (مخصوصاً مواد سوختنی، رنگ‌ها، مواد شیمیایی، تابلوهای برق،  لوله‌های آب و ...)

10-رعایت نکات ایمنی در صورت تعمیرات و جوشکاری در انبارها و توجه به عدم ایجاد شعله و آتش در فضای انبار جهت جلوگیری از آتش سوزی (حریق)

11-  ممنوع بودن استعمال دخانیات در فضای انبار و اطراف آن

12-  آموزش و طرز استفاده از کپسول‌های اطفاء حریق برای کارکنان انبار و یادآوری استفاده از کپسول‌های پودر و گاز برای خاموش کردن آتش سوزی مواد جامد سوختنی و استفاده کپسول Co₂ جهت خاموش نمودن وسایل الکتریکی – اتصالی برق در کابل‌ها و تابلوهای برق و مطلع بودن از خاصیت خفه کنندگی گاز Co₂

13-  جلوگیری از ورود افراد متفرقه به داخل انبار و جلوگیری از افشای اطلاعات انبار و عدم تعویض پی در پی کارکنان انبار

14-  کنترل وجود کپسول‌های اطفاء حریق مناسب شارژ شده در انبار و توجه به تاریخ انقضاء آن‌ها

15-  کنترل ایمنی و سلامت تجهیزات انبار، پله، نرده بان، بالا بر و وسایل حمل و نقل و ...

16-   پرهیز از استفاده دائمی از سیم‌های سیار و گرفتن بار اضافی از پریزهای برق

17-  پرهیز از انبار کردن بی مورد بیشتر از مصرف سوخت‌ها (بنزین، نفت و ...)

18-بررسی چیدمان کالا به طوری که اسباب و وسایلی که گوشه و لبه‌های تیز یا قسمت‌های شکننده دارند موجب آسیب رسانی و خسارت نگردند.

19-  در صورت وجود ناهمواری (برآمدگی و فرورفتگی زیاد) در کف انبار سریعاً آن را اصلاح کنید.

20-  از بکار بردن پوشش‌های در کف انبارها که باعث لیز خوردن شوند به پرهیزید.

21-تمامی سطوح مرطوب و خیس را لغزنده فرض کنید و در صورت وجود پله در انبار حتماً کنار آن نرده و حفاظ مناسب نصب شده باشد.

22-  جعبه کمک‌های اولیه در انبار باید در محل قابل دید و دسترس نصب شده و مجهز به گاز استریل، چسب زخم، پنبه بهداشتی، محلول بتادین ، باند نواری، نوار چسب پارچه‌ای (لوکوپلاست) و ... باشد.

 

هشدار

موارد منجر به جرح و صدمات جانی

1-مشاهده شده که برخی از کارکنان انبار حین بارگذاری کالاها در طبقات بالایی قفسه‌ها به علت عدم توجه و رعایت نکردن اصول ایمنی دچار شکستگی و آسیب جدی در ناحیه صورت و دست و پا شده‌اند.

2-مشاهده شد برخی از کارکنان انبار به علت عدم توجه به رعایت میزان حمل بار با دست موجب آسیب‌دیدگی و متحمل خسارات جبران ناپذیری شده‌اند.

3-مشاهده شده به علت عدم رعایت نکات ایمنی و سهل انگاری در تمیز بودن و مرتب بودن محوطه انبار موجبات زمین خوردگی و ایجاد سانحه گردیده است.

4-  مشاهده شده سیم‌های سیار و آویزان برق در فضای انبار موجب آتش سوزی و ایجاد خسارات گردیده است.

5-  مشاهده شده در فضای انبار لوله گاز و انشعابات جانبی آن باعث انفجار و مشکلات جدی شده است.

6-  مشاهده شده گرفتن بار اضافی از پریزهای برق باعث ایجاد حرارت و آتش سوزی گردیده است.

7-  مشاهده شده عدم رعایت نکات ایمنی در چینش (گذاشت و برداشت جنس) موجب ریزش آن‌ها و ایجاد سانحه گردیده  است.

 

احتیاط

1-   در هنگام تحویل کالاها از فروشندگان و توزیع کنندگان نهایت دقت را در شمارش و رویت کامل اجناس بکار برید تا بعداً با مشکلات جانبی روبرو نشوید.

2-   در صورت ناقص بودن کالاها و یا کمبود و ضایعات مراتب را به طور مکتوب اعمال کرده و تضمین لازم را برای برطرف شدن آن بدست آورید.

3-   به منظور حفظ محیط زیست و کنترل آلاینده‌ها حداکثر مراقبت را جهت جلوگیری از نشت مواد سمی ، شیمیایی ، سوختی و ... ایجاد ضایعات بکار بندید.

4-       در صورت استشمام بوی غیر عادی فوراً به دنبال علل آن باشید.

 

توجه

1-   از آنجایی که توجه به نکات ایمنی در هنگام کار در انبار تأثیر بسزایی در بهبود عملکرد واحد انبار و افزایش کارایی و ارائه خدمات سازمان را در بر دارد ضرورت دارد هر کالایی بسته به نوع و جنس آن شرایط مخصوص در نگهداری آن اعمال شود. تا بیشترین کارایی و اثر بخشی را داشته باشد.

2-   در خصوص تحویل اجناس پلاک خور با کد 2 توجه فرمایید این اجناس به دلیل ماهیت غیر مصرفی بودن باید به اطلاع و نظارت جمع دار امین اموال تحویل گیرنده گردد تا در آینده جهت تسویه حساب اموال به مشکل برنخورند.

 

---------------

 

جلسه سوم

 

تجهیزات انبار

 

1.    ساختمان انبار باید مجهز به الکترود برق گیر(صاعقه گیر) استاندارد باشد.

 

2.    هر انباری بایستی حداقل با یکی از وسایل ارتباطی و تلفن بی سیمبا قسمت‌های مختلف خارج از انبار در ارتباط باشد.

 

3.  استفاده از وسایل گرما زا برقی، گازی، نفت سوز در محوطه انبار ممنوع و برای دفتر کار پرسنل باید از سیستم گرمایش بسته (شوفاژ، فن‌کوئل یا اسپلیت) استفاده نمود و دستگاه‌های سیستم تهویه سرمایش، گرمایش داخل انبار باید مجهز به حفاظ باشد.

 

4.  انبارها باید مجهز به زنگ خطر، کپسول اطفاء حریق با شارژ معتبر(هر دو نوع co2 و پودر و گاز) و سیستم اطفاء حریق خودکار باشد.

 

5.  وجود دستگاه دماسنج و رطوبت سنج و ثبت تغییرات دما و رطوبت به ویژه در انبارهای مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی ضروری است(انبار خنک 5 - 15 درجه سانتی‌گراد باشد و انبار معمولی که دمای آن بسته به نوع کالا بین 15-30 درجه سانتی‌گراد باشد).

 

6.  استفاده از قفسه‌های ایمن با سطح مقطع مناسب، راک‌ها، پالت‌ها و دیگر تجهیزات متناسب با نوع کالاها جهت حفظ کیفیت و سلامت کالاها.

 

7.  انبار باید دارای سیستم نقل و انتقال و جا به جایی مناسب از جمله نوار نقاله، بالا برنده، سایر تجهیزات مورد نیاز بسته به نوع انبار و از جنس مقاوم و قابل شستشو باشد و در هنگام استفاده هیچ‌گونه آسیبی به کارکنان، مواد و کالاها وارد نشود. تجهیزات حمل و نقل مواد غذایی باید از سطح نظافت قابل قبولی برخوردار باشد.

 

8.  زباله دان به تعداد، حجم و اندازه کافی در پوش دار، ضد زنگ و قابل شستشو برای داخل و محوطه اطراف انبار در دسترس باشد و جمع آوری و نظافت آن‌ها روزانه و به موقع انجام شود.

 

9.    یک جعبه کمک‌های اولیه در هر انبار باید تعبیه شود و مواد ضروری داخل آن کنترل شود.

 

10- علائم و تابلوهای راهنمایی هشدار دهنده بهداشتی و نکات ایمنی باید از  فاصله 15 متری قابل دیدن و خواندن باشد. معنا و مفهوم تابلوها باید به کارکنان آموزش داده شود.

 

1-   مجهز بودن انبار به سیستم تهویه جهت جا به جایی هوای فضای انبار(هواکش و فن) به منظور جلوگیری از ایجاد بوی نامطبوع در فضای انبار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

راک : نوعی قفسه با کاربری متنوع

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

کالاهای امانی

 

کلیه کالاهای موجود در انبار(مصرفی، پلاک خور، مواد غذایی و ...)باید جزء یکی از سه دسته زیر قرار گیرد.

 

1-    موجودی انبار و ثبت شده در نظام نوین مطابق با گردش کالا

 

2-    اقلام حواله شده و آماده جهت تحویل طبق حواله‌های موجود

 

3-    اقلام تازه خرید شده و آماده جهت صدور رسید انبار 

 

کالاهای موجود در انبار در غیر از موارد بالا جزء کالاهای امانی محسوب می‌گردد که شامل موارد زیر می‌باشد :‌

 

 

 

 

 

علت وجود کالاهای امانی

 

در موارد مختلفی از جمله اشتباه در مقدار ارسال کالاها از طرف فروشندگان و یا انباردار در موقع تحویل و یا ارائه کنندگان و یا جایزه دار بودن بعضی از اقلام و یا نداشتن کیفیت و مرغوبیت مورد انتظار و برگشت و مرجوع شدن اقلام بعد از توزیع به دلیل  عدم رضایت و یا عدم نیاز مصرف کنندگان موجب برگشتن کالاها به انبار می گردد که در صورت صدور رسید کالا از آیتم برگشت از مصرف / توزیع و یا هدایا و کمک‌های دریافتی این کالاها جزء موجودی نظام نوین قرار می‌گیرد و یا کالاهایی که توسط واحدهای مختلف به دلیل تعیین تکلیف قطعی به صورت امانی تحویل انبار می‌شود.

 

 

 

مقررات مربوط به کالاهای امانی

 

1-  اقدام فوری جهت تعیین تکلیف کالاهای امانی با تنظیم صورت جلسه مکتوب با امضاء مدیر، مسئول امور مالی، حراست و مسئول انبار واحد

 

2-    نصب برچسب امانی بر روی کالا

 

3-    نگهداری کالا در محل یا قفسه جدا از موجودی انبار با نام و برچسب کالاهای امانی

 

4-  نگهداری حساب این‌گونه کالاها در انبار با صورت جلسه تنظیم شده و تحویل و دریافت آن‌ها فقط با تأیید و موافقت مدیر واحد یا مقامات مجاز از طرف او

 

5-  در صورت عدم رعایت موارد بالا بر اساس ماده 49 آیین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات درمانی کشور برخورد می‌گردد.

 

 

 

 

 

 

خود به خود سوزی(Auto Ignition)

 

 با مطالعه گزارشات مربوط به آتش سوزی‌ها متوجه می‌شویم هنگامی که یک منبع خارجی مانند شعله، جرقه، یا حرارت سبب اشتعال شود اشتعال هدایت شده نامیده می‌شود و هنگامی که هیچ منبع خارجی در کار نباشد این فرایند خود به خود سوزی (Auto Ignition) نامیده می‌شود.

 

احتراق خود به خودی اغلب به وسیله حرارت ایجاد شده (درونی) از اکسیداسیون مواد آلی اتفاق می‌افتد.

 

فعل و انفعالات شیمیایی، باکتری‌ها و بعضی از مواد می‌توانند در این فرایند شرکت داشته باشند. البته ماده باید به درجه حرارت لازم برای خود به خودسوزی برسد و اکسیژن کافی نیز در اختیار داشته باشد. مواد خود به خود سوزی که تاکنون دیده شده فراوان بوده که می‌توان از خود به خودسوزی درختان در جنگل‌ها، انبار علوفه، انبار ترقه سازی و مواد منفجره و ... نام برد.

 

 

 

در زیر به تعدادی از موارد که از جمله عوامل خود به خودسوزی می‌شود نام می‌بریم :‌

 

1-      فعل و انفعال باکتری‌ها در انبارهای علوفه

 

2-      گرم شدن زیاد از حد اقلام سوختنی و رسیدن به نقطه آتش

 

3-      رسیدن جرقه به مواد سوختنی در اثر جوشکاری، برش کاری، انفجار، کنتاکت و ..

 

4-      الکتریسته، اصطکاک، داغ شدن سطوح

 

5-      فعل و انفعالات شیمیایی که بعضی مواد بر هم دیگر دارند مانند سدیم و پتاسیم با آب و یا فسفر با هوا

 

6-       حرارت ایجاد شده توسط منابع روشنایی

 

7-      انتقال حرارت از طریق هدایت، جا به جایی و یا تشعشع

 

8-      اتصالی در کابل‌ها، سیم‌های برق و تابلوهای برق

 

9-      خود به خود سوزی بعضی از سموم دفع آفات کشاورزی مثل Zinc Nitrote

 

10-  اعمال خرابکاری در رخ دادن خود به خود سوزی

 

 

 

ایمنی و مقررات

 

1-      نهایت کوشش در پیشگیری از ایجاد حریق (آتش سوزی) و حادثه

 

2-      تابلوهای برق باید خارج از انبار و در جای ایمن و مطابق با استاندارهای مصوب قرار بگیرد.

 

3-   روشنایی مصنوعی انبار بایستی از لامپ‌های سقفی چسبیده به سقف به طوری که حداقل یک متر از بالاترین سطح ردیف کالاها و مواد موجود در قفسه‌ها بالاتر باشد.

 

4-      فاصله بین سقف انبار و مرتفع‌ترین نقطه کالای چیده شده به صورت زیر اجرا گردد.

 

الف) اگر ارتفاع کالای چیده شده از 5/4 متر بیشتر باشد فاصله تا سقف حداقل 5/1 متر می‌باشد.

 

ب) اگر ارتفاع کالایی بین 60/2 تا 5/4 متر باشد فاصله تا سقف حداقل 1 متر باشد.

 

ج) در انبارها ارتفاع کالا کمتر از 60/2 متر باشد فاصله تا سقف حداقل 40 سانتیمتر باشد.

 

د) در انبارهایی که عرض آن‌ها کمتر از 35 متری باشد حداکثر سطح اشغال‌شده هر قسمت کالا 250 متر مربع و فاصله آن با قسمت دیگر 1 متر خواهد بود.

 

هـ) چنانچه عرض انبار از 35 متر بیشتری باشد حداکثر سطح اشغال‌شده موقت کالا 300 متر و فاصله آن با قسمت دیگر حداقل 2 متر خواهد بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-      کلیه کالاها بایستی کد بندی و مشخصات کالا روی آن برچسب شده باشد.

 

6-       در مورد ایمنی از نظر مقابله با آتش سوزی به نکات زیر توجه شود:

 

الف) انبارها باید مجهز به زنگ خطر، کپسول اطفاء حریق با شارژ معتبر و سیستم اطفاء حریق خودکار باشد.

 

ب) جاهایی که مجهز به سیسم اطفاء حریق است باید به رنگ قرمز علامت گذاری شود.

 

ج) وسایل موتوری مخصوص رفت و آمد در داخل انبارها (لیفتراک) باید هر کدام مجهز به یک دستگاه کپسول آتش نشانی نوع مناسب باشد.

 

د) کپسول‌های آتش نشای باید در نقاطی قرار داده شوند که از حرارت و نور و برف و باران مصون و به راحتی قابل دسترس باشند.

 

هـ ) قرار دادن هر گونه کالا و اجناس در مقابل تجهیزات اعلام و اطفاء حریق ممنوع است و تجهیزات باید قابل  رویت و دسترسی به آن آسان باشد.

 

و) شماره تلفن‌های آتش نشانی با خط درشت و خوانا در کنار کلیه تلفن‌های داخل انبار نصب شود.

 

ز) کپسول‌های آتش نشانی به گونه‌ای نصب شوند که حتی خانم‌های کارمند نیز بتوانند به راحتی کپسول‌ها را برداشته و مورد استفاده قرار دهند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7-       ایمنی از نظر نگهداری مناسب مواد فاسد شدنی(مواد غذایی)، سموم و مواد شیمیایی

 

الف) موجودی بایستی به گونه‌ای نگهداری شود که محموله‌ای که زودتر وارد انبار شده زودتر نیز خارج گردد به عبارتی محموله‌های قدیمی‌تر قبل از محموله‌های جدید مصرف گردد.

 

ب) محموله‌ها در انبار بایستی به طور مرتب روزانه بازرسی گردد تا وضعیت آن‌ها شامل فساد، سفت و متراکم شدن، رسوبی شدن، ژله‌ای شدن، تغییر رنگ و نیز وضعیت ظروف بررسی گردند.

 

ج) مهر و موم کامل ظروف حاوی این مواد تقریباً غیر ممکن است و همیشه خطر خروج مواد سمی قابل تبخیر در محیط اطراف وجود دارد لذا انبارها باید مجهز به تهویه قوی باشد اگر امکان تجزیه این مواد در اثر حرارت، رطوبت و اسید و یا دود اسید موجود باشد، باید آن‌ها را در یک محل سرد با تهویه خوب و دور از نور مستقیم خورشید و دور از حرارت و جرقه قرار داشته باشد و آن‌هایی را که ممکن است با یکدیگر واکنش نشان دهند در انبارهای جداگانه‌ای نگهداری نمود و با نصب اتیکت و تابلوهای هشدار دهنده مشخص نمود. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8-   استفاده از کفش و دستکش ایمنی و لباس کار مناسب هنگام تخلیه و بارگیری کالاها و پرهیز از شتاب و عجله و رعایت مسائل ایمنی جهت جلوگیری از ایجاد خسارت به کارکنان و کالاها 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9-   بازدید روزانه از کلیه قسمت‌های انبار به منظور تشخیص سریع موارد خطرساز (مخصوصاً مواد سوختنی، رنگ‌ها، مواد شیمیایی، تابلوهای برق،  لوله‌های آب و ...)

 

10-رعایت نکات ایمنی در صورت تعمیرات و جوشکاری در انبارها و توجه به عدم ایجاد شعله و آتش در فضای انبار جهت جلوگیری از آتش سوزی (حریق)

 

11-  ممنوع بودن استعمال دخانیات در فضای انبار و اطراف آن

 

12-آموزش و طرز استفاده از کپسول‌های اطفاء حریق برای کارکنان انبار و یادآوری استفاده از کپسول‌های پودر و گاز برای خاموش کردن آتش سوزی مواد جامد سوختنی و استفاده کپسول Co₂ جهت خاموش نمودن وسایل الکتریکی – اتصالی برق در کابل‌ها و تابلوهای برق و مطلع بودن از خاصیت خفه کنندگی گاز Co₂

 

13-  جلوگیری از ورود افراد متفرقه به داخل انبار و جلوگیری از افشای اطلاعات انبار و عدم تعویض پی در پی کارکنان انبار

 

14-  کنترل وجود کپسول‌های اطفاء حریق مناسب شارژ شده در انبار و توجه به تاریخ انقضاء آن‌ها

 

15-  کنترل ایمنی و سلامت تجهیزات انبار، پله، نرده بان، بالا بر و وسایل حمل و نقل و ...

 

16-   پرهیز از استفاده دائمی از سیم‌های سیار و گرفتن بار اضافی از پریزهای برق

 

17-  پرهیز از انبار کردن بی مورد بیشتر از مصرف سوخت‌ها (بنزین، نفت و ...)

 

18-بررسی چیدمان کالا به طوری که اسباب و وسایلی که گوشه و لبه‌های تیز یا قسمت‌های شکننده دارند موجب آسیب رسانی و خسارت نگردند.

 

19-  در صورت وجود ناهمواری (برآمدگی و فرورفتگی زیاد) در کف انبار سریعاً آن را اصلاح کنید.

 

20-  از بکار بردن پوشش‌های در کف انبارها که باعث لیز خوردن شوند به پرهیزید.

 

21-تمامی سطوح مرطوب و خیس را لغزنده فرض کنید و در صورت وجود پله در انبار حتماً کنار آن نرده و حفاظ مناسب نصب شده باشد.

 

22-جعبه کمک‌های اولیه در انبار باید در محل قابل دید و دسترس نصب شده و مجهز به گاز استریل، چسب زخم، پنبه بهداشتی، محلول بتادین ، باند نواری، نوار چسب پارچه‌ای (لوکوپلاست) و ... باشد.

 

 

 

هشدار

 

موارد منجر به جرح و صدمات جانی

 

1-مشاهده شده که برخی از کارکنان انبار حین بارگذاری کالاها در طبقات بالایی قفسه‌ها به علت عدم توجه و رعایت نکردن اصول ایمنی دچار شکستگی و آسیب جدی در ناحیه صورت و دست و پا شده‌اند.

 

2-مشاهده شد برخی از کارکنان انبار به علت عدم توجه به رعایت میزان حمل بار با دست موجب آسیب‌دیدگی و متحمل خسارات جبران ناپذیری شده‌اند.

 

3-مشاهده شده به علت عدم رعایت نکات ایمنی و سهل انگاری در تمیز بودن و مرتب بودن محوطه انبار موجبات زمین خوردگی و ایجاد سانحه گردیده است.

 

4-  مشاهده شده سیم‌های سیار و آویزان برق در فضای انبار موجب آتش سوزی و ایجاد خسارات گردیده است.

 

5-  مشاهده شده در فضای انبار لوله گاز و انشعابات جانبی آن باعث انفجار و مشکلات جدی شده است.

 

6-  مشاهده شده گرفتن بار اضافی از پریزهای برق باعث ایجاد حرارت و آتش سوزی گردیده است.

 

7-مشاهده شده عدم رعایت نکات ایمنی در چینش (گذاشت و برداشت جنس) موجب ریزش آن‌ها و ایجاد سانحه گردیده  است.

 

 

 

احتیاط

 

1-   در هنگام تحویل کالاها از فروشندگان و توزیع کنندگان نهایت دقت را در شمارش و رویت کامل اجناس بکار برید تا بعداً با مشکلات جانبی روبرو نشوید.

 

2-   در صورت ناقص بودن کالاها و یا کمبود و ضایعات مراتب را به طور مکتوب اعمال کرده و تضمین لازم را برای برطرف شدن آن بدست آورید.

 

3-   به منظور حفظ محیط زیست و کنترل آلاینده‌ها حداکثر مراقبت را جهت جلوگیری از نشت مواد سمی ، شیمیایی ، سوختی و ... ایجاد ضایعات بکار بندید.

 

4-       در صورت استشمام بوی غیر عادی فوراً به دنبال علل آن باشید.

 

 

 

توجه

 

1-   از آنجایی که توجه به نکات ایمنی در هنگام کار در انبار تأثیر بسزایی در بهبود عملکرد واحد انبار و افزایش کارایی و ارائه خدمات سازمان را در بر دارد ضرورت دارد هر کالایی بسته به نوع و جنس آن شرایط مخصوص در نگهداری آن اعمال شود. تا بیشترین کارایی و اثر بخشی را داشته باشد.

 

2-   در خصوص تحویل اجناس پلاک خور با کد 2 توجه فرمایید این اجناس به دلیل ماهیت غیر مصرفی بودن باید به اطلاع و نظارت جمع دار امین اموال تحویل گیرنده گردد تا در آینده جهت تسویه حساب اموال به مشکل برنخورند.

 

 

 

 

 

جلسه چهارم- حمل و نقل کالا

اهمیت

بهترین کالا، اگر در زمان مناسب، در مکان مناسب و در شرایط مطلوب دریافت نشود؛ مطلوبیت نخواهد داشت. بنابراین، باید بین خریدار و حمل کننده همکاری نزدیک وجود داشته باشد.

حمل، چه از طریق دریا و چه از طریق زمین یا هوا، عامل مهمی است که هزینه های آن در رقابتی کردن فروش کالا تأثیر مستقیم دارد و کاهش هزینه حمل و سرعت انتقال و حمل کالا، یکی از هدف های اساسی مدیران اقتصادی هر جامعه می‌باشد.

آشنایی با شقوق حمل و نقل کالا و تعاریف رایج آن

کشتی‌ها، از نظر مسیر حمل به انواع ذیل طبقه بندی می گردند ؛

الف- کشتی‌های لاینر(خطوط منظم)؛این کشتی‌ها در خطوط معین و با برنامه معینی فعالیت می‌کنند.

ب- کشتی‌های ترامپ(خطوط نامنظم) این کشتی‌ها در خطوط معینی فعالیت نمی کنند و محموله ها را به هر نقطه ای که صاحب کالا بخواهد حمل می‌کنند.

کشتی‌ها از نظر نوع ساخت به انواع ذیل طبقه بندی می گردند ؛

کشتی‌های حامل کالاهای عمومی(جنرال کارگو)این کشتی‌ها، طوری ساخته شده‌اند که برای حمل و نقل کالاهای گوناگون قابل استفاده می‌باشند؛ به طور معمول در این کشتی‌ها، کالاها به صورت بسته بندی شده حمل می گردند.

کشتی‌های(HANDY SIZE)با ظرفیت بارگیری 10000 تا 35000 تن

کشتی‌های(HANDY MAX)با ظرفیت بارگیری 35000 تا 50000 تن

کشتی‌های(PANAMAX) دارای ظرفیت بارگیری حداکثر تناژ تعریف شده می‌باشند، زیرا سایز این کشتی‌ها عبارت است از حداکثر اندازه‌ای که قادر است از کانال پاناما عبور كند.

کشتی‌های(CAPE SIZE)این کشتی‌ها، به دلیل بزرگی بیش از حد، قادر به عبور از کانال پاناما نبوده و برای گذر از اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام مجبور هستند از دماغه هورن در جنوب کشور شیلی عبور کنند؛ کالای غالبی که این کشتی‌ها حمل می نمایند ذغال سنگ یا سنگ آهن است.

کانال پاناما یکی از موفقیت‌های عظیم مهندسی عمران بود که در آن ۴۲۰۰۰ نفر نقش خود را به خوبی انجام دادند.

کانال پاناما - مسیر میانبر کشتی‌ها

در این پروژه به میزانی خاک جابجا شد که می‌شد با آن جزیره منهتن را در عمق ۱۲فوتی زمین خاک کرد و یا یک تونل با قطر ۱۶ فوت به مرکز کره زمین زد!

پروژه کانال پاناما - Panama Canal

این پروژه در زمان و بودجه تعیین شده به پایان رسید اما بعد از تکمیل پروژه یک مشکل باقی ماند: چگونه جریان‌های سیل آسای رودخانه Chagres را کنترل کنند. به همین دلیل مهندسین عمران یک سد بنا کردند که در زمان ساخت بزرگ‌ترین دریاچه ساخته شده توسط بشر را به وجود آورد.

 

تصویر شماتیک مقطع کانال پاناما

امروزه کانال پاناما همچنان به اندازه‌ای که در سال ۱۹۱۴ مورد استفاده قرار گرفت در حال استفاده است. در هر ترانزیت در حدود ۵۲ میلیون گالون آب تازه مورد استفاده قرار می‌گیرد که البته به سرعت با باران‌های شدید پاناما جبران می‌شود. این سازه هنوز بعد از سال‌ها به عنوان یک شاهکار مهندسی باقی مانده و می‌درخشد.

کشتی‌های فله بر مخصوص:طراحی این نوع کشتی‌ها به نحوی است که تنها می توانند یک یا دو نوع محموله را حمل نمایند؛ مانند کشتی‌های ویژه حمل شکر یا گندم یا سنگ های معدنی.

کشتی‌های (O.B.O):این کشتی‌ها می توانند چند نوع محموله را حمل نمایند؛ هدف از ساخت آن‌ها این است که در سفر برگشت بدون بار نباشند. این کشتی‌ها انواع محموله های فله از جمله نفت، سنگ معدنی و... را حمل می‌کنند.

 

کشتی‌های چند منظورهای نیز وجود دارند که به نام OBO(Oil,Bulk,Ore) معروف هستند و همان طور که از نام آن مشخص است، قابلیت حمل مواد نفتی،کالای فله‌ای خشکو سنگ معدنرا دارند.

کشتی‌های تانکر نفت:این کشتی‌ها برای حمل نفت و محمولات نفتی ساخته شده‌اند و سرعت بارگیری و تخلیه در این کشتی‌ها به دلیل استفاده از پمپ از کشتی‌های دیگر سریع تر است.

کشتی‌های (RO-RO):این کشتی‌ها مجهز به سکوی مخصوص در قسمت جلو یا عقب یا پهلو به نام RAMP بوده و برای حمل وسایل نقلیه (حامل بار یا مسافر) مورد استفاده قرار می گیرند؛ این کشتی‌ها دارای طبقات مختلف و متحرک هستند تا از فضای آن حداکثر استفاده به عمل آید و وسایل نقلیه می توانند به طور مستقیم به این کشتی‌ها وارد و یا از آن خارج شوند.

 

 

کشتی‌های باری و مسافربری (RO/PAX)

این مدل کشتی‌ها مخلوطی از مدل RO/RO و Passenger ship هست. این کشتی‌ها هم‌زمان با حمل بار مسافر هم جابجا می‌کنند بیشتر این کشتی‌ها در مسیرهای ثابت تردد می‌کنند.

- در حال حاضر، 4 دسته ی مشخص از کشتی های RO-RO به شرح زیر وجود دارند:

RO-ROهای چندمنظوره  -   RO-ROهای مجهز به جرثقیل   -   RO-ROهای حمل مسافر و کالا که به آن‌ها RO-MAX هم گفته می‌شود. -   RO-ROهایی که مختص حمل خودرو هستند و در صنعت خودروسازی برای واردات و صادرات مورد استفاده قرار می گیرند که به آن‌ها PURE CAR CARRIERS هم می گویند.

 

 کشتی‌های کانتینربر:این کشتی‌ها برای حمل انواع محمولات با بسته بندی کانتینر ساخته شده‌اند، سهولت بارگیری و حمل کانتینرها امتیاز مهمی به حساب می‌آید.

 

بنابراين او نام" Twenty foot Equivalent Unit " را به عنوان معياري براي مقايسه بكار برد. اين اصطلاح بعدها رواج يافته و جزئي از تاريخ شد. رایج‌ترین اندازه كانتينرهاي مورد استفاده در تجارت بین‌المللی 20، 28، 40 و 48 فوتي هستند. ديگر اندازه‌ها 10فوتي( عمدتاً توسط اروپا و براي مقاصد نظامي استفاده شده است)، 24، 44، 45، 46، 53 و 56 فوتي و شايد ديگر اندازه‌ها باشد. جريان ديگري در اروپا در حال شكل گيري است كه طي آن يك نوع كانتينر جديد با عرض 61/2 متر(5/8 فوت) در حال رواج است؛ اين كانتينرها تحت استاندارد 02 ايزو طبقه بندي می‌شوند.

کشتی‌های تغذیه کننده(FEEDER)با ظرفیت بارگیری 100 تا 500 TEU

کشتی‌های(FEEDER MAX) با ظرفیت بارگیری500 تا 1000 TEU

کشتی‌های(HANDY)با ظرفیت بارگیری1000 تا 2000 TEU

کشتی‌های(SUB PANAMAX)با ظرفیت بارگیری2000 تا 3000 TEU

کشتی‌های(PANAMAX)با ظرفیت بارگیری حداقل 3000 TEU

کشتی‌های(POST PANAMAX)با ظرفیت بارگیری بیش از4000 TEU

کشتی‌های چندمنظوره ی جدید(MULTI PURPOSE):این کشتی‌ها با توجه به انبارهای پهن و تجهیزاتی که دارند قادر به بارگیری و حمل انواع کالاهای فله، کالاهای عمومی، خودرو و کانتینر است.

هر  دو TEU معادل یک دستگاه کانتینر 40 فوت است.

کانتینر

تعریف: محفظه ای است فولادی یا آلومینیومیکه برای حمل محمولات مختلف به شکل استاندارد شده به کار می رود.

مزایا : به وسیله کانتینر حمل و نقل آسان می‌شود، محافظت کالا تأمین می گردد، از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می‌باشد و می توان آن را با هر یک از وسایل نقلیه اعم از کشتی، کامیون یا راه آهن حمل كند.

 حمل زمینی:پس از حمل و نقل دریایی، برای جابجایی کالا، حمل و نقل زمینی در سطح بین‌المللی در درجه بعدی قرار دارد.

انواع حمل و نقل زمینی

حمل و نقل جاده ای: متداول ترین بارنامه هایی که در حمل و نقل جاده ای مورد استفاده قرار می گیرد به شرح ذیل است؛

بارنامه سراسری (THROUGHT B/L): از این نوع بارنامه در حمل کالا با کامیون، کامیون- قطار، کشتی-کامیون استفاده می‌شود ؛ سندی قابل معامله، بدون قید و شرط، حاکی از نحوه پرداخت کرایه حمل بوده و در سه نسخه صادر می‌شود.

عبارت کامل Convention Marchandise Routière

 (CMR یعنی ؛ حمل بین‌المللی کالا از طریق جاده و با وسیله نقلیه زمینی است و باید محل دریافت و تحویل کالا در دو کشور مختلف باشد و حداقل یکی از طرفین عضو کنوانسیون باشد.

 

 

راه نامه کامیون (CMR): سندی است که فقط برای حمل کالا با کامیون استفاده شده و مخصوص متصدیان حمل است و تحت مقررات بین‌المللی حمل کالا از طریق جاده (کنوانسیون CMR) صادر می‌شود؛ این سند غیر قابل معامله و حاوی تاریخ حمل و صدور، نام و نشانی حمل کننده و فرستنده، مبداء و مقصد حمل و سایر مشخصات است.

بارنامه حمل مرکب(FIATA): این بارنامه توسط فدراسیون بین‌المللی کارگزاران حمل (FIATA) تدوین شده و صادر می‌شود و در حمل کالا با کامیون، کشتی، قطار و هواپیما استفاده شده و مورد تایید بانک ها می‌باشد؛ سندی بهادار و قابل معامله بوده و به تایید اتاق بازرگانی بین‌المللی رسیده است.

 

اطلاعات مندرج در بارنامه

1) شماره بارنامه (B.L NO)

2) نام و نشانی حمل کننده (CARRIER ADDRESS)

3) نام و نشانی فرستنده کالا (SHIPPER ADDRESS)

4) نام و نشانی گیرنده کالا (CONSIGNEE ADDRESS)

5) نام و شماره وسیله حمل (VESSELS NAME/TRUCK NO)

6) شماره سفر (VOYAGE NO)

7) نام مبداء بارگیری/ دریافت کالا (PLACE Of LOADING)

8) نام مقصد یا تحویل کالا(PLACE OF DELIVERY)

9) شرح و مشخصات کالا (DESCRIPTION & SPECIFICATION )

10) تعداد بسته بندی و نوع بسته بندی (NUMBER & KINDS OF PACKAGE)

11) وزن ناخالص کالا (GROSS WEIGHT)

12) ابعاد کالا (DINEMSIANS )

13) نحوه پرداخت کرایه حمل (PAYMENT)

14) تاریخ حمل و تاریخ صدور بارنامه (DATE OF ISSUE& DATE OF TRANSPORT)

15) شماره اعتبار اسنادی (L/C NO)

16) امضای حمل کننده یا نماینده قانونی او (SIGNATURE OF CARRIER OR HIS AGENT )

مشخصات بارنامه‌های معتبر

1) بارنامه باید در نسخه های کامل صادر شود.(FULL SET)

2) بارنامه باید بدون قید و شرط باشد.(CLEAN B/L)

3) بارنامه باید حاکی از بارگیری کالا بر روی وسیله حمل باشد.(ON BOARD)

4) بارنامه باید به حواله کرد مشخص یا حامل باشد.(TO THE ORDER OF)

5) در بارنامه باید نحوه پرداخت کرایه حمل مشخص باشد.(FREIGHT)

6) تاریخ صدور بارنامه بایستی مشخص باشد، زیرا تاریخ صدور بارنامه و سایر اسناد حمل باید پس از تاریخ گشایش اعتبار و یا ثبت سفارش باشد.(DATE OF ISSUE)

حمل و نقل از طریق راه آهن:  مسیرهای استفاده از راه آهن برای حمل کالا در کشورمان به شرح ذیل است:

مبادی ورودی (سرخس- جلفا- رازی- میرجاوه) -  مرزهای آبی(بندرعباس- بندر امام خمینی- بندر خرمشهر).

انواع راه نامه واگن

CIM  این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای اروپایی به ایران از طریق خاک ترکیه حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

 CMO این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای خاورمیانه به ایران حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

SMGS  این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای بلوک شرق به ایران از طریق خاک کشورهای آسیای میانه حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

آسیای مرکزی(آسیای میانه) ؛ سرزمین پهناوری در قاره آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد. اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین تعریف نشده است، اما معمولاً آن را دربرگیرنده کشورهای امروزی افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستانمی‌دانند.

 

 

راه نامه ایران- پاکستان: این راه نامه برای کالاهایی که از کشور پاکستان به ایران حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

حمل هوایی ؛ این روش حمل درصد بسیار پایینی از حمل و نقل کشورمان را تشکیل می دهد و معمولاً بارهای سبک، گران قیمت و فاسدشدنی به وسیله هواپیما حمل می‌شوند.

راه نامه هوایی ؛ یاتا (انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی) راه نامه مشخصی را تدوین نموده است و برای هر محموله یک راه نامه صادر می‌شود که مطابق مقررات یاتا در سه نسخه اصلی و شش نسخه کپی صادر می‌شود.«صدور راه نامه هوایی دال بر انعقاد قرارداد، قبول کالا و شرایط حمل و نقل است ».

 

 انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی (یاتا) (International Air Transport Association (IATA

تاریخچه یاتا : انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوايي (ياتا) در آوريل 1945 در شهر هاواناي كوبا تشكيل و جايگزين انجمن ترافيك هوايي بین‌المللی برای حل مسائل و مشکلاتی که در اثر گسترش سریع حمل و نقل هوایی در پایان جنگ جهانی دوم به وجود آمده بود تاسیس شد. گرديد كه در سال 1919 به عنوان نخستين سازمان بین‌المللی خدمات هوايي، در شهر لاهه تشكيل شده بود. ياتا با 57 عضو از 31 كشور جهان، كه عمدتاً از اروپا و آمريكاي شمالي بودند، كار خود را آغاز كرد و امروزه بيش از 230 شركت هواپيمايي از 140 كشور جهان را در عضويت خود می‌بیند

رسالت ياتا

انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوايي (ياتا) اتحادیه‌ی بین‌المللی شرکت‌های هوايي است كه دفتر آن در مونترال كانادا قرار دارد. رسالت ياتا راهبري صنعت هواپيمايي و كمك به رشد و توسعه‌ی آن در سطح بین‌المللی است. ياتا در حدود 230 عضو دارد كه 93 درصد پروازهاي برنامه‌ای را انجام می‌دهند. ياتا در 150 كشور جهان داراي 101 شعبه است. مديركل و رئيس هیأت مديره ي ياتا "جييواني بسيگاني" است.

اعضاي ياتا

اعضاء یاتا آن دسته از شرکت‌های هواپیمایی هستند كه پروازهای برنامه‌ای بین‌المللی انجام می‌دهند و كشور متبوعشان عضو رسمي ايكائوست. اعضاي ياتا يا عضو فعالند يا عضو وابسته كه هر دو گروه حق شركت در جلسات ياتا را دارند، اما فقط اعضای فعال حق رأی دارند.

انجمن حمل و نقل هوايي (اتا) و انجمن حمل و نقل هوايي اروپا (ايتا) از زير مجموعه‌های ياتا هستند كه مقر آن‌ها نيز شهر مونترال كاناداست.

اهداف ياتا

1-   كمك به رشد و توسعه‌ی حمل و نقل هوایی ایمن، منظم، و اقتصادی براي انتفاع عمومي و تشویق بازرگانی هوایی و بررسي مسائل مربوطه.

2-   همكاری با سازمان هواپیمایی كشوری بین‌المللی (ایكائو) و دیگر سازمان‌های بین‌المللی صنعت هوانوردي براي افزايش يكپارچگي و هماهنگي.

3-   فراهم نمودن شرايط همكاری میان شرکت‌های هوایی، كه به طور مستقیم یا غیر مستقیم در صنعت حمل و نقل هوایی بین‌المللی فعاليت می‌کنند.

بارنامه (BILL OF LADING)

سند مالکیت کالا بوده که حمل کننده یا نماینده قانونی او پس از دریافت کالا، برای حمل آن از یک نقطه (مبداء) به نقطه دیگر (مقصد) با وسیله حمل مورد توافق(کشتی، کامیون، هواپیما یا ترکیبی از آن‌ها) در مقابل دریافت کرایه حمل معینی، صادر می نماید؛ در واقع بارنامه دلیل وجود قرارداد بین صاحب کالا و شرکت حمل است.

 

مشخصات بارنامه‌های معتبر(6 مورد).

الف-بارنامه باید در نسخه های کامل صادر شود .(FULL SET)

ب- بارنامه باید بدون قید و شرط باشد.(CLEAN B/L)

ج- بارنامه باید حاکی از بارگیری کالا بر روی وسیله حمل باشد.(ON BOAR  

د- بارنامه باید به حواله کرد مشخص یا حامل باشد.(TO THE ORDER OF)

ه-  در بارنامه باید نحوه پرداخت کرایه حمل مشخص باشد.(FREIGHT)

ط- تاریخ صدور بارنامه بایستی مشخص باشد، زیرا تاریخ صدور بارنامه و سایر اسناد حمل باید پس از تاریخ گشایش اعتبار و یا ثبت سفارش باشد.(DATE OF ISSUE)

 

قرارداد فوروارد ؛ در قراردادهای فوروارد دو طرف مبادله در زمان حال از طریق مذاکره در مورد قیمت و زمان تحویل کالا در آینده توافق می‌نمایند .

قرارداد سلف ؛"اگر در قرارداد بيع براي تحويل مبيع(کالا) مدت تعيين شود معامله را بيع سلف يا سلم مي‏گويند و در آن شرايطي معتبر است :

1.       جنس و اوصاف مبيع بايد به گونه ‏اي توصيف شود که جهالت برطرف شود.

2.       مقدار مبيع از جهت وزن، پيمانه، عدد و ... معين باشد.

3.       سررسيد تحويل مبيع مشخص و مضبوط باشد.

4.       مشتري قبل از ترک مجلس کل ثمن را بپردازد.

5.       مکان تحويل مبيع را معين کنند.

6.       کالاي خريداري شده را، قبل از سررسيد، نمي‏توان فروخت، نه به خود فروشنده و نه به غير او، بعد از سررسيد فروش آن جايز است، به جنس ثمن اول باشد يا به غير آن، مساوي ثمن اول باشد يا نباشد، مادامي که مستلزم رباي معاملي نشود.

7.       درسررسيد اگر بايع به دلايلي چون نبودن کالا، نتواند مبيع را تحويل دهد، خريدار مخير است که معامله را فسخ کرده ثمن را پس بگيرد يا منتظر باشد تا بايع متمکن از پرداخت شود، خريدار نمي‏تواند بايع را ملزم به پرداخت قيمت کالا در سررسيد نمايد."

اما در بند 14 ماده 1 آیین‌نامه معاملات بورس کالای ایران قرارداد سلف به صورت زیر تعریف شده است :

"قرارداد سلف: قراردادي است كه براي خريد يا فروش يك فلز و تحويل در زمان مشخص در آينده و با قيمت معين منعقد مي‌شود و تمام بهاي آن، هنگام معامله پرداخت مي‌گردد. اين نوع قراردادها تا رسيدن موعد تحويل فلز، قابل معامله مجدد در بورس کالا نمي‌باشند."

وجوه اشتراک قرارداد فوروارد و قرارداد سلف

وجوه اشتراک قرارداد فوروارد با قرارداد سلفی که در آیین‌نامه معاملات بورس کالای ایران تعریف شده است عبارتند از:

1.       هر دو نوع قرارداد فوروارد و سلف توافق‌نامه‌ای برای خرید یا فروش دارایی در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص هستند،

2.       در هر دو قرارداد فوروارد و سلف پرداخت مبلغ قرارداد توسط خریدار یک‌بار انجام می‌شود،

3.       در هر دو قرارداد فوروارد و سلف استاندارد خاصی برای موعد تحویل کالا وجود ندارد،

4.       اکثر قراردادهای فوروارد و سلف به تحویل فیزیکی منجر می‌شوند.

راه نامه (WAY BILL)؛ دلیل وجود قرارداد حمل بین فورواردر(forwarder) و شرکت حمل (CARRIER) بوده و رسید دریافت کالا به نفع فورواردر می‌باشد؛ راه نامه سند مالکیت کالا نیست، زیرا به نفع فورواردر بوده و یک محموله نمی‌تواند دو فقره سند مالکیت داشته باشد.

 

 

تفاوت بارنامه با راه نامه

راه نامه سند مالکیت کالا و قابل انتقال نیست ولی بارنامه سند مالکیت کالا و قابل انتقال می‌باشد.

راه نامه همراه کالا حرکت می‌کند ولی بارنامه به مقصد فرستاده می‌شود تا به عنوان رسید کالا تحویل گرفته شود.

راه نامه توسط(متصدی حمل CARRIER ) صادر می‌شود ولی بارنامه توسط کارگزار حمل (FORWARDER) صادر می‌شود.

 

تعاریف و اصطلاحات

متصدی حمل (CARRIER ؛ شخصی است حقیقی یا حقوقی که در مقابل دریافت اجرت یا کارمزد، حمل کالا یا مسافر را از محلی به محل دیگر با وسیله حمل شخصی بر عهده می گیرد.

شخصی است حقیقی یا حقوقی که در مقابل دریافت اجرت یا کارمزد، حمل و نقل کالا را از ابتدا تا انتها برنامه ریزی می‌کند.

بارنامه تمیز(CLEAN  ؛ بارنامه ای است که مشروط نبوده و توضیحات نداشته باشد.

بارنامه بیات(STALE  ؛ بارنامه ای است که در هنگام ارائه به بانک بیشتر از 21روز تقریبی از صدورش گذشته باشد و این بارنامه موجبات عدم پرداخت را در بر دارد(به شرط موافقت خریدار قابل پرداخت خواهد بود.

 

 

PARTIAL SHIPMENT  مجاز بودن حمل به دفعات کالای یک اعتبار.

TRANS SHIPMENT مجاز بودن انتقال کالا از یک وسیله حمل به وسیله حمل دیگر.

 

راه نامه واگن

این راه نامه بر اساس مقررات بین‌المللی حمل و نقل کالا به وسیله راه آهن تهیه شده که حاوی اطلاعات ذیل می‌باشد:

(نام و نشانی فرستنده و گیرنده، تعیین ایستگاه مقصد، وزن کالا، تعداد بسته ها و مشخصات بسته بندی، شماره واگن، مسیر حمل و جزئیات اوراق گمرکی به صورت ضمیمه راه نامه)

انواع راه نامه واگن

1) CIM: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای اروپایی به ایران از طریق خاک ترکیه حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

2) CMO: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای خاورمیانه به ایران حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

3) SMGS: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای بلوک شرق به ایران از طریق خاک کشورهای آسیای میانه حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

راه نامه ایران- پاکستان:این راه نامه برای کالاهایی که از کشور پاکستان به ایران حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

 

جلسه چهارم- حمل و نقل کالا

اهمیت

بهترین کالا، اگر در زمان مناسب، در مکان مناسب و در شرایط مطلوب دریافت نشود؛ مطلوبیت نخواهد داشت. بنابراین، باید بین خریدار و حمل کننده همکاری نزدیک وجود داشته باشد.

حمل، چه از طریق دریا و چه از طریق زمین یا هوا، عامل مهمی است که هزینه های آن در رقابتی کردن فروش کالا تأثیر مستقیم دارد و کاهش هزینه حمل و سرعت انتقال و حمل کالا، یکی از هدف های اساسی مدیران اقتصادی هر جامعه می‌باشد.

آشنایی با شقوق حمل و نقل کالا و تعاریف رایج آن

کشتی‌ها، از نظر مسیر حمل به انواع ذیل طبقه بندی می گردند ؛

الف- کشتی‌های لاینر(خطوط منظم)؛این کشتی‌ها در خطوط معین و با برنامه معینی فعالیت می‌کنند.

ب- کشتی‌های ترامپ(خطوط نامنظم) این کشتی‌ها در خطوط معینی فعالیت نمی کنند و محموله ها را به هر نقطه ای که صاحب کالا بخواهد حمل می‌کنند.

کشتی‌ها از نظر نوع ساخت به انواع ذیل طبقه بندی می گردند ؛

کشتی‌های حامل کالاهای عمومی(جنرال کارگو)این کشتی‌ها، طوری ساخته شده‌اند که برای حمل و نقل کالاهای گوناگون قابل استفاده می‌باشند؛ به طور معمول در این کشتی‌ها، کالاها به صورت بسته بندی شده حمل می گردند.

کشتی‌های(HANDY SIZE)با ظرفیت بارگیری 10000 تا 35000 تن

کشتی‌های(HANDY MAX)با ظرفیت بارگیری 35000 تا 50000 تن

کشتی‌های(PANAMAX) دارای ظرفیت بارگیری حداکثر تناژ تعریف شده می‌باشند، زیرا سایز این کشتی‌ها عبارت است از حداکثر اندازه‌ای که قادر است از کانال پاناما عبور كند.

کشتی‌های(CAPE SIZE)این کشتی‌ها، به دلیل بزرگی بیش از حد، قادر به عبور از کانال پاناما نبوده و برای گذر از اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام مجبور هستند از دماغه هورن در جنوب کشور شیلی عبور کنند؛ کالای غالبی که این کشتی‌ها حمل می نمایند ذغال سنگ یا سنگ آهن است.

کانال پاناما یکی از موفقیت‌های عظیم مهندسی عمران بود که در آن ۴۲۰۰۰ نفر نقش خود را به خوبی انجام دادند.

 

کانال پاناما - مسیر میانبر کشتی‌ها

در این پروژه به میزانی خاک جابجا شد که می‌شد با آن جزیره منهتن را در عمق ۱۲فوتی زمین خاک کرد و یا یک تونل با قطر ۱۶ فوت به مرکز کره زمین زد!

 

پروژه کانال پاناما - Panama Canal

این پروژه در زمان و بودجه تعیین شده به پایان رسید اما بعد از تکمیل پروژه یک مشکل باقی ماند: چگونه جریان‌های سیل آسای رودخانه Chagres را کنترل کنند. به همین دلیل مهندسین عمران یک سد بنا کردند که در زمان ساخت بزرگ‌ترین دریاچه ساخته شده توسط بشر را به وجود آورد.

 

تصویر شماتیک مقطع کانال پاناما

امروزه کانال پاناما همچنان به اندازه‌ای که در سال ۱۹۱۴ مورد استفاده قرار گرفت در حال استفاده است. در هر ترانزیت در حدود ۵۲ میلیون گالون آب تازه مورد استفاده قرار می‌گیرد که البته به سرعت با باران‌های شدید پاناما جبران می‌شود. این سازه هنوز بعد از سال‌ها به عنوان یک شاهکار مهندسی باقی مانده و می‌درخشد.

کشتی‌های فله بر مخصوص:طراحی این نوع کشتی‌ها به نحوی است که تنها می توانند یک یا دو نوع محموله را حمل نمایند؛ مانند کشتی‌های ویژه حمل شکر یا گندم یا سنگ های معدنی.

کشتی‌های (O.B.O):این کشتی‌ها می توانند چند نوع محموله را حمل نمایند؛ هدف از ساخت آن‌ها این است که در سفر برگشت بدون بار نباشند. این کشتی‌ها انواع محموله های فله از جمله نفت، سنگ معدنی و... را حمل می‌کنند.

 

کشتی‌های چند منظورهای نیز وجود دارند که به نام OBO(Oil,Bulk,Ore) معروف هستند و همان طور که از نام آن مشخص است، قابلیت حمل مواد نفتی،کالای فله‌ای خشکو سنگ معدنرا دارند.

کشتی‌های تانکر نفت:این کشتی‌ها برای حمل نفت و محمولات نفتی ساخته شده‌اند و سرعت بارگیری و تخلیه در این کشتی‌ها به دلیل استفاده از پمپ از کشتی‌های دیگر سریع تر است.

کشتی‌های (RO-RO):این کشتی‌ها مجهز به سکوی مخصوص در قسمت جلو یا عقب یا پهلو به نام RAMP بوده و برای حمل وسایل نقلیه (حامل بار یا مسافر) مورد استفاده قرار می گیرند؛ این کشتی‌ها دارای طبقات مختلف و متحرک هستند تا از فضای آن حداکثر استفاده به عمل آید و وسایل نقلیه می توانند به طور مستقیم به این کشتی‌ها وارد و یا از آن خارج شوند.

 

 

کشتی‌های باری و مسافربری (RO/PAX)

این مدل کشتی‌ها مخلوطی از مدل RO/RO و Passenger ship هست. این کشتی‌ها هم‌زمان با حمل بار مسافر هم جابجا می‌کنند بیشتر این کشتی‌ها در مسیرهای ثابت تردد می‌کنند.

- در حال حاضر، 4 دسته ی مشخص از کشتی های RO-RO به شرح زیر وجود دارند:

RO-ROهای چندمنظوره  -   RO-ROهای مجهز به جرثقیل   -   RO-ROهای حمل مسافر و کالا که به آن‌ها RO-MAX هم گفته می‌شود. -   RO-ROهایی که مختص حمل خودرو هستند و در صنعت خودروسازی برای واردات و صادرات مورد استفاده قرار می گیرند که به آن‌ها PURE CAR CARRIERS هم می گویند.

 

 کشتی‌های کانتینربر:این کشتی‌ها برای حمل انواع محمولات با بسته بندی کانتینر ساخته شده‌اند، سهولت بارگیری و حمل کانتینرها امتیاز مهمی به حساب می‌آید.

 

بنابراين او نام" Twenty foot Equivalent Unit " را به عنوان معياري براي مقايسه بكار برد. اين اصطلاح بعدها رواج يافته و جزئي از تاريخ شد. رایج‌ترین اندازه كانتينرهاي مورد استفاده در تجارت بین‌المللی 20، 28، 40 و 48 فوتي هستند. ديگر اندازه‌ها 10فوتي( عمدتاً توسط اروپا و براي مقاصد نظامي استفاده شده است)، 24، 44، 45، 46، 53 و 56 فوتي و شايد ديگر اندازه‌ها باشد. جريان ديگري در اروپا در حال شكل گيري است كه طي آن يك نوع كانتينر جديد با عرض 61/2 متر(5/8 فوت) در حال رواج است؛ اين كانتينرها تحت استاندارد 02 ايزو طبقه بندي می‌شوند.

کشتی‌های تغذیه کننده(FEEDER)با ظرفیت بارگیری 100 تا 500 TEU

کشتی‌های(FEEDER MAX) با ظرفیت بارگیری500 تا 1000 TEU

کشتی‌های(HANDY)با ظرفیت بارگیری1000 تا 2000 TEU

کشتی‌های(SUB PANAMAX)با ظرفیت بارگیری2000 تا 3000 TEU

کشتی‌های(PANAMAX)با ظرفیت بارگیری حداقل 3000 TEU

کشتی‌های(POST PANAMAX)با ظرفیت بارگیری بیش از4000 TEU

کشتی‌های چندمنظوره ی جدید(MULTI PURPOSE):این کشتی‌ها با توجه به انبارهای پهن و تجهیزاتی که دارند قادر به بارگیری و حمل انواع کالاهای فله، کالاهای عمومی، خودرو و کانتینر است.

هر  دو TEU معادل یک دستگاه کانتینر 40 فوت است.

کانتینر

تعریف: محفظه ای است فولادی یا آلومینیومیکه برای حمل محمولات مختلف به شکل استاندارد شده به کار می رود.

مزایا : به وسیله کانتینر حمل و نقل آسان می‌شود، محافظت کالا تأمین می گردد، از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می‌باشد و می توان آن را با هر یک از وسایل نقلیه اعم از کشتی، کامیون یا راه آهن حمل كند.

 حمل زمینی:پس از حمل و نقل دریایی، برای جابجایی کالا، حمل و نقل زمینی در سطح بین‌المللی در درجه بعدی قرار دارد.

انواع حمل و نقل زمینی

حمل و نقل جاده ای: متداول ترین بارنامه هایی که در حمل و نقل جاده ای مورد استفاده قرار می گیرد به شرح ذیل است؛

بارنامه سراسری (THROUGHT B/L): از این نوع بارنامه در حمل کالا با کامیون، کامیون- قطار، کشتی-کامیون استفاده می‌شود ؛ سندی قابل معامله، بدون قید و شرط، حاکی از نحوه پرداخت کرایه حمل بوده و در سه نسخه صادر می‌شود.

عبارت کامل Convention Marchandise Routière

 (CMR یعنی ؛ حمل بین‌المللی کالا از طریق جاده و با وسیله نقلیه زمینی است و باید محل دریافت و تحویل کالا در دو کشور مختلف باشد و حداقل یکی از طرفین عضو کنوانسیون باشد.

 

 

راه نامه کامیون (CMR): سندی است که فقط برای حمل کالا با کامیون استفاده شده و مخصوص متصدیان حمل است و تحت مقررات بین‌المللی حمل کالا از طریق جاده (کنوانسیون CMR) صادر می‌شود؛ این سند غیر قابل معامله و حاوی تاریخ حمل و صدور، نام و نشانی حمل کننده و فرستنده، مبداء و مقصد حمل و سایر مشخصات است.

بارنامه حمل مرکب(FIATA): این بارنامه توسط فدراسیون بین‌المللی کارگزاران حمل (FIATA) تدوین شده و صادر می‌شود و در حمل کالا با کامیون، کشتی، قطار و هواپیما استفاده شده و مورد تایید بانک ها می‌باشد؛ سندی بهادار و قابل معامله بوده و به تایید اتاق بازرگانی بین‌المللی رسیده است.

 

اطلاعات مندرج در بارنامه

1) شماره بارنامه (B.L NO)

2) نام و نشانی حمل کننده (CARRIER ADDRESS)

3) نام و نشانی فرستنده کالا (SHIPPER ADDRESS)

4) نام و نشانی گیرنده کالا (CONSIGNEE ADDRESS)

5) نام و شماره وسیله حمل (VESSELS NAME/TRUCK NO)

6) شماره سفر (VOYAGE NO)

7) نام مبداء بارگیری/ دریافت کالا (PLACE Of LOADING)

8) نام مقصد یا تحویل کالا(PLACE OF DELIVERY)

9) شرح و مشخصات کالا (DESCRIPTION & SPECIFICATION )

10) تعداد بسته بندی و نوع بسته بندی (NUMBER & KINDS OF PACKAGE)

11) وزن ناخالص کالا (GROSS WEIGHT)

12) ابعاد کالا (DINEMSIANS )

13) نحوه پرداخت کرایه حمل (PAYMENT)

14) تاریخ حمل و تاریخ صدور بارنامه (DATE OF ISSUE& DATE OF TRANSPORT)

15) شماره اعتبار اسنادی (L/C NO)

16) امضای حمل کننده یا نماینده قانونی او (SIGNATURE OF CARRIER OR HIS AGENT )

مشخصات بارنامه‌های معتبر

1) بارنامه باید در نسخه های کامل صادر شود.(FULL SET)

2) بارنامه باید بدون قید و شرط باشد.(CLEAN B/L)

3) بارنامه باید حاکی از بارگیری کالا بر روی وسیله حمل باشد.(ON BOARD)

4) بارنامه باید به حواله کرد مشخص یا حامل باشد.(TO THE ORDER OF)

5) در بارنامه باید نحوه پرداخت کرایه حمل مشخص باشد.(FREIGHT)

6) تاریخ صدور بارنامه بایستی مشخص باشد، زیرا تاریخ صدور بارنامه و سایر اسناد حمل باید پس از تاریخ گشایش اعتبار و یا ثبت سفارش باشد.(DATE OF ISSUE)

حمل و نقل از طریق راه آهن:  مسیرهای استفاده از راه آهن برای حمل کالا در کشورمان به شرح ذیل است:

مبادی ورودی (سرخس- جلفا- رازی- میرجاوه) -  مرزهای آبی(بندرعباس- بندر امام خمینی- بندر خرمشهر).

انواع راه نامه واگن

CIM  این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای اروپایی به ایران از طریق خاک ترکیه حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

 CMO این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای خاورمیانه به ایران حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

SMGS  این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای بلوک شرق به ایران از طریق خاک کشورهای آسیای میانه حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

آسیای مرکزی(آسیای میانه) ؛ سرزمین پهناوری در قاره آسیا است که هیچ مرزی با آب‌های آزاد جهان ندارد. اگر چه مرزهای دقیقی برای این سرزمین تعریف نشده است، اما معمولاً آن را دربرگیرنده کشورهای امروزی افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستانمی‌دانند.

 

 

راه نامه ایران- پاکستان: این راه نامه برای کالاهایی که از کشور پاکستان به ایران حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

حمل هوایی ؛ این روش حمل درصد بسیار پایینی از حمل و نقل کشورمان را تشکیل می دهد و معمولاً بارهای سبک، گران قیمت و فاسدشدنی به وسیله هواپیما حمل می‌شوند.

راه نامه هوایی ؛ یاتا (انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی) راه نامه مشخصی را تدوین نموده است و برای هر محموله یک راه نامه صادر می‌شود که مطابق مقررات یاتا در سه نسخه اصلی و شش نسخه کپی صادر می‌شود.«صدور راه نامه هوایی دال بر انعقاد قرارداد، قبول کالا و شرایط حمل و نقل است ».

 

 انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی (یاتا) (International Air Transport Association (IATA

تاریخچه یاتا : انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوايي (ياتا) در آوريل 1945 در شهر هاواناي كوبا تشكيل و جايگزين انجمن ترافيك هوايي بین‌المللی برای حل مسائل و مشکلاتی که در اثر گسترش سریع حمل و نقل هوایی در پایان جنگ جهانی دوم به وجود آمده بود تاسیس شد. گرديد كه در سال 1919 به عنوان نخستين سازمان بین‌المللی خدمات هوايي، در شهر لاهه تشكيل شده بود. ياتا با 57 عضو از 31 كشور جهان، كه عمدتاً از اروپا و آمريكاي شمالي بودند، كار خود را آغاز كرد و امروزه بيش از 230 شركت هواپيمايي از 140 كشور جهان را در عضويت خود می‌بیند

رسالت ياتا

انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوايي (ياتا) اتحادیه‌ی بین‌المللی شرکت‌های هوايي است كه دفتر آن در مونترال كانادا قرار دارد. رسالت ياتا راهبري صنعت هواپيمايي و كمك به رشد و توسعه‌ی آن در سطح بین‌المللی است. ياتا در حدود 230 عضو دارد كه 93 درصد پروازهاي برنامه‌ای را انجام می‌دهند. ياتا در 150 كشور جهان داراي 101 شعبه است. مديركل و رئيس هیأت مديره ي ياتا "جييواني بسيگاني" است.

اعضاي ياتا

اعضاء یاتا آن دسته از شرکت‌های هواپیمایی هستند كه پروازهای برنامه‌ای بین‌المللی انجام می‌دهند و كشور متبوعشان عضو رسمي ايكائوست. اعضاي ياتا يا عضو فعالند يا عضو وابسته كه هر دو گروه حق شركت در جلسات ياتا را دارند، اما فقط اعضای فعال حق رأی دارند.

انجمن حمل و نقل هوايي (اتا) و انجمن حمل و نقل هوايي اروپا (ايتا) از زير مجموعه‌های ياتا هستند كه مقر آن‌ها نيز شهر مونترال كاناداست.

اهداف ياتا

1-   كمك به رشد و توسعه‌ی حمل و نقل هوایی ایمن، منظم، و اقتصادی براي انتفاع عمومي و تشویق بازرگانی هوایی و بررسي مسائل مربوطه.

2-   همكاری با سازمان هواپیمایی كشوری بین‌المللی (ایكائو) و دیگر سازمان‌های بین‌المللی صنعت هوانوردي براي افزايش يكپارچگي و هماهنگي.

3-   فراهم نمودن شرايط همكاری میان شرکت‌های هوایی، كه به طور مستقیم یا غیر مستقیم در صنعت حمل و نقل هوایی بین‌المللی فعاليت می‌کنند.

بارنامه (BILL OF LADING)

سند مالکیت کالا بوده که حمل کننده یا نماینده قانونی او پس از دریافت کالا، برای حمل آن از یک نقطه (مبداء) به نقطه دیگر (مقصد) با وسیله حمل مورد توافق(کشتی، کامیون، هواپیما یا ترکیبی از آن‌ها) در مقابل دریافت کرایه حمل معینی، صادر می نماید؛ در واقع بارنامه دلیل وجود قرارداد بین صاحب کالا و شرکت حمل است.

 

مشخصات بارنامه‌های معتبر(6 مورد).

الف-بارنامه باید در نسخه های کامل صادر شود .(FULL SET)

ب- بارنامه باید بدون قید و شرط باشد.(CLEAN B/L)

ج- بارنامه باید حاکی از بارگیری کالا بر روی وسیله حمل باشد.(ON BOAR  

د- بارنامه باید به حواله کرد مشخص یا حامل باشد.(TO THE ORDER OF)

ه-  در بارنامه باید نحوه پرداخت کرایه حمل مشخص باشد.(FREIGHT)

ط- تاریخ صدور بارنامه بایستی مشخص باشد، زیرا تاریخ صدور بارنامه و سایر اسناد حمل باید پس از تاریخ گشایش اعتبار و یا ثبت سفارش باشد.(DATE OF ISSUE)

 

 

 

 

 

قرارداد فوروارد ؛ در قراردادهای فوروارد دو طرف مبادله در زمان حال از طریق مذاکره در مورد قیمت و زمان تحویل کالا در آینده توافق می‌نمایند .

قرارداد سلف ؛"اگر در قرارداد بيع براي تحويل مبيع(کالا) مدت تعيين شود معامله را بيع سلف يا سلم مي‏گويند و در آن شرايطي معتبر است :

1.       جنس و اوصاف مبيع بايد به گونه ‏اي توصيف شود که جهالت برطرف شود.

2.       مقدار مبيع از جهت وزن، پيمانه، عدد و ... معين باشد.

3.       سررسيد تحويل مبيع مشخص و مضبوط باشد.

4.       مشتري قبل از ترک مجلس کل ثمن را بپردازد.

5.       مکان تحويل مبيع را معين کنند.

6.       کالاي خريداري شده را، قبل از سررسيد، نمي‏توان فروخت، نه به خود فروشنده و نه به غير او، بعد از سررسيد فروش آن جايز است، به جنس ثمن اول باشد يا به غير آن، مساوي ثمن اول باشد يا نباشد، مادامي که مستلزم رباي معاملي نشود.

7.       درسررسيد اگر بايع به دلايلي چون نبودن کالا، نتواند مبيع را تحويل دهد، خريدار مخير است که معامله را فسخ کرده ثمن را پس بگيرد يا منتظر باشد تا بايع متمکن از پرداخت شود، خريدار نمي‏تواند بايع را ملزم به پرداخت قيمت کالا در سررسيد نمايد."

اما در بند 14 ماده 1 آیین‌نامه معاملات بورس کالای ایران قرارداد سلف به صورت زیر تعریف شده است :

"قرارداد سلف: قراردادي است كه براي خريد يا فروش يك فلز و تحويل در زمان مشخص در آينده و با قيمت معين منعقد مي‌شود و تمام بهاي آن، هنگام معامله پرداخت مي‌گردد. اين نوع قراردادها تا رسيدن موعد تحويل فلز، قابل معامله مجدد در بورس کالا نمي‌باشند."

وجوه اشتراک قرارداد فوروارد و قرارداد سلف

وجوه اشتراک قرارداد فوروارد با قرارداد سلفی که در آیین‌نامه معاملات بورس کالای ایران تعریف شده است عبارتند از:

1.       هر دو نوع قرارداد فوروارد و سلف توافق‌نامه‌ای برای خرید یا فروش دارایی در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص هستند،

2.       در هر دو قرارداد فوروارد و سلف پرداخت مبلغ قرارداد توسط خریدار یک‌بار انجام می‌شود،

3.       در هر دو قرارداد فوروارد و سلف استاندارد خاصی برای موعد تحویل کالا وجود ندارد،

4.       اکثر قراردادهای فوروارد و سلف به تحویل فیزیکی منجر می‌شوند.

راه نامه (WAY BILL)؛ دلیل وجود قرارداد حمل بین فورواردر(forwarder) و شرکت حمل (CARRIER) بوده و رسید دریافت کالا به نفع فورواردر می‌باشد؛ راه نامه سند مالکیت کالا نیست، زیرا به نفع فورواردر بوده و یک محموله نمی‌تواند دو فقره سند مالکیت داشته باشد.

 

 

تفاوت بارنامه با راه نامه

راه نامه سند مالکیت کالا و قابل انتقال نیست ولی بارنامه سند مالکیت کالا و قابل انتقال می‌باشد.

راه نامه همراه کالا حرکت می‌کند ولی بارنامه به مقصد فرستاده می‌شود تا به عنوان رسید کالا تحویل گرفته شود.

راه نامه توسط(متصدی حمل CARRIER ) صادر می‌شود ولی بارنامه توسط کارگزار حمل (FORWARDER) صادر می‌شود.

 

تعاریف و اصطلاحات

متصدی حمل (CARRIER ؛ شخصی است حقیقی یا حقوقی که در مقابل دریافت اجرت یا کارمزد، حمل کالا یا مسافر را از محلی به محل دیگر با وسیله حمل شخصی بر عهده می گیرد.

شخصی است حقیقی یا حقوقی که در مقابل دریافت اجرت یا کارمزد، حمل و نقل کالا را از ابتدا تا انتها برنامه ریزی می‌کند.

بارنامه تمیز(CLEAN  ؛ بارنامه ای است که مشروط نبوده و توضیحات نداشته باشد.

بارنامه بیات(STALE  ؛ بارنامه ای است که در هنگام ارائه به بانک بیشتر از 21روز تقریبی از صدورش گذشته باشد و این بارنامه موجبات عدم پرداخت را در بر دارد(به شرط موافقت خریدار قابل پرداخت خواهد بود.

 

 

PARTIAL SHIPMENT  مجاز بودن حمل به دفعات کالای یک اعتبار.

TRANS SHIPMENT مجاز بودن انتقال کالا از یک وسیله حمل به وسیله حمل دیگر.

 

راه نامه واگن

این راه نامه بر اساس مقررات بین‌المللی حمل و نقل کالا به وسیله راه آهن تهیه شده که حاوی اطلاعات ذیل می‌باشد:

(نام و نشانی فرستنده و گیرنده، تعیین ایستگاه مقصد، وزن کالا، تعداد بسته ها و مشخصات بسته بندی، شماره واگن، مسیر حمل و جزئیات اوراق گمرکی به صورت ضمیمه راه نامه)

انواع راه نامه واگن

1) CIM: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای اروپایی به ایران از طریق خاک ترکیه حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

2) CMO: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای خاورمیانه به ایران حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

3) SMGS: این راه نامه برای کالاهایی که از کشورهای بلوک شرق به ایران از طریق خاک کشورهای آسیای میانه حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

راه نامه ایران- پاکستان:این راه نامه برای کالاهایی که از کشور پاکستان به ایران حمل می‌شوند، صادر می‌شود.

 

 

نمونه سوال های درس سیستم‌های انبارداری

 

1-    در باره نقش انبارداری در اقتصاد هر کشوری توضیح دهید.

2- عناصر اصلی تصمیم‌گیری را نام ببرید.

3- تعریف انبار و کالا

4- از دلایل نگهداری موجودی‌ها و انبار کردن آن‌ها،4 مورد از انها را توضیح دهید.

5-در باره قابلیت‌ها و مهارت‌های انبارداری توضیح دهید.

6- وظایف عمومی مدیریت انبار(Warehousing Management)

7- از اهداف برنامه‌ریزی مدیریت انبار، بکارگیری و آموزش کارکنان انبار با مهارت‌های انبار را توضیح دهید.

8- هزینه‌های انبارداری(در بخش پروژه ساخت و پیاده سازی انبار- هزینه‌های عملکردی)را توضیح دهید.

9- انواع کالاهای موجود در انبار را ذکر کنید ؟

10- فعالیت‌های اصلی در انبار عبارتند از ؛ دریافت– جابجایی- نگهداری– تحویل.

11- عوامل موثر در انتخاب بهترین اندازه انبار(8 مورد)

12- انبار از لحاظ فرم ساختمانی چگونه باشد؟

13- انواع انبار بر اساس نوع انبارش را تعریف کنید.

14- از اهداف انبار و انبارداری،  پشتیبانی و حمایت در چرخه تولید و خدمات را توضیح دهید.

14- در باره، بکارگیری بارکد در مدیریت انبارها، توضیح دهید.

 

15- در باره فضای فیزیکی انبار توضیح دهید.

 

16- در باره نقش و اهمیت نیروی انسانی در امر انبارداری توضیح دهید.

 17- از ده مورد تجهیزات انبار، دو مورد را به دلخواه توضیح دهید.

 

18- کلیه کالاهای موجود در انبار 3 دسته هستند آنها را نام ببرید.

 

19- منظور از کالاهای امانی در انبار را توضیح دهید.

20-  5 مورد از مقررات مربوط به کالاهای امانی را بنویسید.

21- علل و عوامل خود به خودسوزی کالا در انبار را بنویسید.

22-منظور از ایمنی و مقررات ایمنی در محل کار و یا انبار چیست؟

23- موارد و مصادیق منجر به جرح و صدمات جانی در انبار را بنویسید.

24- انواع حمل و نقل کالا را بنویسید.

25- راه نامه کامیون (CMR):و بارنامه حمل مرکب(FIATA):  را توضیح دهید.

26- از 16 مورد، اطلاعات مندرج در بارنامه 4 مورد را نام ببرید.

27- مشخصات بارنامه‌های معتبر را بنویسید.

28- بارنامه (BILL OF LADING)را تعریف کنید

29- مشخصات بارنامه‌های معتبر(6 مورد).

30- قرارداد فوروارد ؛ و قرارداد سلف را تعریف کنید.

31- تعاریف و اصطلاحات(متصدی حمل (CARRIER - بارنامه تمیز(CLEAN  - بارنامه بیات(STALE  ؛ را تعریف کنید.

سوال مفهومی :

بر مبنای « مطالب درسِ سیستم انبارداری »  و  « برداشت خودتان از مبحث انبارداری و مَباحث تدریس شده توسط مُدرِس و استاد مربوط » به مسئله مفهومی زیر پاسخ مُستدَل بدهید :

  Pاگر شما مدیر انبار کالا(خوراکی و خودرو ی) استان ایلام را بر عهده داشته باشید و به فرض وقوع حوادث غيرمنتظره طبيعي و غيرطبيعي، مسايل سياسي و موارد مشابه برای اینکه حادثه بوجود آمده، منجر به وقوع بحران در سطح استان نگردد ، چه اقداماتی را انجام خواهید داد؟

 

 

جواب ؛

 ابتدا به عوامل ذی ربط را فراخوان خواهم نمود سپس جلسه ای با عوامل تشکیل خواهم داد و وظایف محوله و مسئولین ذی ربط را مشخص نموده سپس ستادی برای حل بحران تشکیل و از نیروهای کارآمد استفاده خواهم نمود و در صورتی که اقلام و اجناس در معرض خرابی و حادثه باشند سعی در کنترل حادثه و یا انتقال آنها خواهم نمود جریان حادثه و میزان نیازمندی های گوناگون را به سمع و نظر کسانیکه می توانند به یاری بشتابند قرار خواهم داد.

 

نيروي انساني آموزش ديده و کارآمد، سيستم اطلاعاتي دقيق و مطمئن، تجهيزات و سيستم لجستيک کارآمد جهت اجراي يک عمليات گسترده و منسجم مي توانند از ارکان اصلي يک مديريت بحران موفق باشد.