آمادگي دفاعي، بازدارندگي و دفاع مقدس

آمادگي دفاعي، بازدارندگي و دفاع مقدس

یاسم امامی[1]

 چکیده

      این مقاله به صورت توصیفی با هدف، تاکید در حفظ آمادگي دفاعي، بازدارندگي، دفاع مقدس قبل از تحقق تجاوز دشمن احتمالی صورت گرفته است. اذهان طرّاحان و فرماندهان عالی کشور به حفظ آمادگي دفاعي، ارتقاء ضریب بازدارندگي و احیاء مؤلفه‌های پیش برنده برای جلوگیری از خسارت بیشتر، آمادگی‌های لازم و دست‌یابی به نتایج مطلوب، معطوف شده است.

      ضرورت توجّه به آمادگي دفاعي، توان بازدارندگي برای مدیریت کردن توانمندی‌های موجود کشور در ابعاد(اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی) و برداشتن گام‌های نظری و عملی برای دفاع بهتر با هزینه کمتر از اهمیّت لازم برخوردار است. به فرموده‌ي مقام معظم رهبري« ممکن است آمریکا خطرهایى براى کشورهاى دیگر ایجاد کند؛ ممکن است دیوانگى کنند ... امّا در مقابل تهاجم دشمنان، چه آمریکا و چه رژیم صهیونیستى براى دفاع از خودمان، در همان سطحى که دشمن حمله کند، به آن‌ها حمله خواهیم کرد » و نیز فرمودند « دفاع مقدس، اوج افتخارات ملت ايران است » برای محقق شدن چنین اوامر مهمی به عنوان اقدام پیشگیرانه از تجاوز احتمالی و غافلگیر کننده دشمنان کشورمان، استفاده‌ی بهینه از آحاد مردم و حفظ و در صحنه نگه‌داشتن آنان، با بستر سازی و استفاده‌ی بیشتر از صاحبان نظران]متعهد و متخصص) در همه عرصه‌ها و زمینه‌ها، خصوصاً استفاده‌ی از تجارب بازنشستگان نیروهای مسلح در حوزه‌ی آمادگي دفاعي، بازدارندگي و احیاء بیشتر ارزش‌های دفاع مقدس، ضرورت دارد.

کلید واژه : آمادگي دفاعي، بازدارندگي، دفاع مقدس.

مقدمه‏

    مسلمانان در طول ‏چهارده قرن همواره در صحنه‌های گوناگون با پشتوانه مستحکم دینی خویش زندگی کرده، جنگیده، خون داده، زندان کشیده، آواره شده، شکنجه دیده، سکوت کرده و انقلاب نموده‏اند. انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع جانانه از آن، پیوند ناگسستنی ایمان مذهبی مردم این مرز و بوم، میزان آمادگی و حماسه آفرینی و ایثار آنان را نشان داد. جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از طولانی‌ترین جنگ‌های قرن حاضر است. این جنگ تقریباً دو برابر جنگ جهانی اوّل یک و نیم برابر جنگ جهانی دوّم و سه برابر جنگ شبه جزیره کره طول کشید(هنر جنگ،1375: 162).

     سلحشوران این خطه، نه به قوّت صرفاً سلاح مادی پیشرفتهو تاکتیک‌های دانشگاه‌های جنگ جهان،بلکه به پشتوانه سلاح ایمان و اعتقاد خود به میدان جنگ رفتندو با دشمن رو به رو شدند. امکانات ظاهری دشمن در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نسبتاً پیشرفته‏تر، به روز تر و مخرب‏تر از امکانات آن روزگار رزمندگان ایراناسلامی بود، امّا به دلیل گرمای حاصل از آتش عشق و ایمانِ سلحشوران ایران‏اسلامی، در جای خود متوقف و درسی که در نتیجه تجاوز باید می‌گرفت، برای همیشه آموخت.

    اکنون نیز بیش از گذشته، ایران اسلامی نیازمند مردانی است که استواری و صلابت و روحیه دشمن ستیزیشان، گرماز ایمان مذهبی‏شان باشد و از عقیده خالص توحیدی‏شان و عشق به امامان معصومشان(ع) نیرو بگیرند و در مقابلحملات سخت و نرم دشمنان اسلام و ایران اسلامی با آمادگی متناسب با طرح و نقشه دشمنان احتمالی عصر حاضر بایستند..

      گستره دفاع و چگونگی آمادگی و حد و اندازه دفاع، بستگی به شرایط روز، نوع دشمن، سلاح و تاکتیک‏های جنگی دشمن یا دشمنان احتمالی و میدان‏های تهاجم دارد. گر چه ‏واژه‏های دفاع و آمادگی در مرحله ‏نخست، دفاع نظامی و برخورد فیزیکی در میدان نبرد را به ذهن متبادر می‏سازد، ولی‏دشمنان ما همیشه از یک‏جبهه و به یک‏شکل، موجودیت ما را مورد هجوم قرار نمی‏دهند، بلکه از راه‏های گوناگونی برای اغراض شوم خویش‏سود می‏جویند که همه آن‌ها آمادگی و دفاع خاص خود را می‏طلبد و رویارویی در همه آن صحنه‏ها (جهاد فی سبیل اللَّه) محسوب می‏شود. امروز دشمنان اسلام علاوه بر یورش‏های نظامی و تسخیر و غصب سرزمین‏های اسلامی و کشتار مسلمانان و بی‏گناهان و مظلومان، در میدان‏های سیاسی، ورزشی، اقتصادی، اطلاعاتی، صنعتی، تجاری، فرهنگی، هنری و ... دست به مبارزه‏ زده ‏و طبیعی است که هر یک از انواع حملات یاد شده، آمادگی و دفاع خاص خود را می‏طلبد و بسنده کردن به آمادگی نظامی، چیزی جز ساده لوحی نخواهد بود. افزودن‏ بر آن سرعت اطلاع رسانی و رسانه‏ای و فنّاوری شگفت‏انگیز رایانه و اینترنت نیز مزید بر علت می‏شود و با یک حساب سرانگشتی به این نتیجه می‏رسیم که نه تنها حد و حدودی‏ برای دفاع و آمادگی نمی‏توان تعیین کرد، بلکه باید گفت چاه ‏ویلی است که شروع و نهایت آن را اوضاع و احوال و شرایط طرفین درگیر، تعیین می‏کند.

آمادگی دفاعی در نظام ارزشی

    در جنگ تحمیلی با اوضاع و احوال حاکم بر کشورِ تازه انقلاب کرده، ما غافل گیر شدیم و دشمن ما و عوامل پشتیبان او از آمادگی کامل برخوردار بودند. اساساً فلسفه‌ی تجاوز گری دشمن برای نیل به پیروزی زود هنگام و کم هزینه استفاده از غفلت‌های حریف است. پس پیشاپیش و با فرصت برای مقابله با چنین احتمالی و جلوگیری از خطاهای محتمل که مستلزم آمادگی دفاعی و فرهنگ سازی در این زمینه است. بارها به صراحت دشمنان نظام اسلامی پس از خاتمه جنگ و به مناسبت های گوناگون حَسَب استقلال خواهی، نظام اسلامی را همواره تهدید     می‌کنند. امروز ما در روزگاری هستیم که جنگ هشت ساله و نا برابری را تجربه کرده‌ایم. جنگ هم پدیده‌ای نیست که یک شبه اتفاق بیفتد و مورد تجاوز واقع شده، هم نمی‌تواند به طور آنی از پس یک جنگ نیمه عیار یا تمام عیار بر آید، پس لازم است تدارک زمینه‌ها و بسترهای سد کردن هجوم دشمن یا دشمنان را ببنیم و چاره اندیشی عالمانه ای برای آن داشته باشیم و یا حداقل در صورت تحقق تجاوز دشمن، با برنامه ریزی و ایجاد ساز و کارهای لازم عوارض ناشی از تجاوز را، به حداقل ممکن کاهش بدهیم.

به نظر می‌رسد که در این 34 سال کسب تجربه انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، جامعه اسلامی به آن مرحله‌ای از رشد فکری و بصیرت رسیده است که از خود سوال کنند، دشمنان ما چرا چوب لای چرخ حرکت استقلال خواهی ما قرار می‌دهند؟ برای مردم عزیز ایران اسلامی به وضوح پاسخ این سوال را درک کرده اند و نیک می‌دانند و می‌بیند خیری از پیشانی تیره و تار دشمنان نظام به مردم این کشور متمدن، تلئلو نمی‌ کند.

برای آمادگی دفاعی و این که تفکر دشمن از غفلت ما، مشحون نشود که روزی دست به اقداماتی بزند، به راهکارهایی نیاز است تا مانع جدّی عملکرد و اقدام او شود. به عبارتی می‌توان گفت که جامعه پیشاپیش برای پرهیز از هرگونه بحرانی به مؤلفه‌ی آمادگی دفاعی قوّی، نیازمند است.

   دفاع در همه ابعاد، امری فطری، مشروع و فراگیر است، به گونه‏ای که اگر موجود زنده‏ای ‏در برابر دشمنی که به او حمله آورده به دفاع‏ برنخیزد، باید در سلامت غریزه یا فطرت او تردید کرد و از طرفی چگونه و به چه میزان و در کجا اقدام کند در حوزه مدیریت کردن فرآیند دفاع، جایگاه خاص خودش را دارد. ضمناً شایسته است به منظور پیش بینی حرف و حدیث‌ها و قضاوت آیندگان و ثبت وقایع در تاریخ، حتی‌المقدور پیش از هر گونه اقدام و در هر سطح  برای رعایت تعادل و پرهیز از هرگونه افراط و تفریط در امور، نظر کارشناسان مؤمن و مطلع و موثق، لحاظ گردد.

غافلگیر کردن دشمن، یکی از اصول مهم در هر جنگ است. امّا ضرورت آمادگی خودی از هر حیث و پیش بینی حوادث، عاقلانه‌تر و کم هزینه‌تر و در بازدارندگی حریف مقابل موثر است. این ابزار و تمهیدات به تناسب پیشرفت سلاح‌های تهاجمی پیشرفت کرده است. ‏زمانی‏انسان برای دفاع در برابر شمشیر از سپر چوبی یا فلزی استفاده می‏کرد و امروزه تکنولوژی دفاعی بسیار گسترده و پیچیده شده‏که بخشی از آن(سپر و دفاع موشکی) در برابر موشک‌های مخرب قاره پیماست.

   دفاع از جان و مرز و بوم و جهاد در دین اسلام جایگاه خاصی دارد. جهان بینی اسلامی بر اساس توحید بنا شده و هر چیزی بر محور خدا  معنا پیدا می‏کند و آدم مسئول و آماده متعهد دینی باید به جایی برسد که مخاطب این آیه شریفه قرآن کریم قرار بگیرد که فرمود « قُلْ إِنَّ صَلاتي‏ وَ نُسُکي‏ وَ مَحْيايَ وَ مَماتي‏ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ» بگو؛ نماز و تمام عبادات من وزندگی و مرگ ‏من، همه ‏برای‏خداوند، پروردگار جهانیان است(قرآن کریم، سوره  انعام، آیه162) به همین دلیل در سراسر قرآن کریم کلمه جهاد، همواره با قید فی سبیل اللَّه همراه است و مجاهد مسلمان باید برای خدا، در راه خدا، به فرمان خدا و قربة الی اللَّه دست به سلاح ببرد و همیشه این سفارش قرآن کریم را آویزه گوش کند که فرمود « قُلْ انَّما اَعِظُکُم بِواحدةٍ اَن تَقُومُوا للَّهِ مَثنی وَ فُرادی ... » بگو؛ تنها شما را به‏ یک چیز اندرز می‏دهم و آن اینکه دو تا، دو تا یا یکی‏ یکی، برای‏خدا قیام‏کنید(قرآن کریم، سوره سبأ، آیه 46). بر مبنای جهان بینی اسلامی و تاکید قرآن کریم و احادیث شریف وارده، حفظ آمادگی اهل اسلام به طور مطلق و مستمر گوشزد شده است. این تاکید تا حدی است که جبهه ی مقابل اسلام به دقّت روش و مشرب دین اسلام را مورد بررسی و کنکاش قرار داده‌ و می‌دهند، متأسفانه با اهتمام به منافع خود و با دین نصف لیوان و به عمد به طور متعادل قضاوت نکرده و بعضاً با تبلیغات گسترده و ترس از آینده خود و با نظاره ی بالندگی و رشد اهل اسلام، بالطبع مسلمانان را خشن، جنگجو ‌پنداشته و در رسانه‌های خود به دنیا معرفی می‌کنند. در حالیکه مطابق حدیث شریف منقول از پیامبر اسلام(ص) « الاسلام یعلو و لایعلی علیه» یعنی اسلام علو و برتری پیدا می‏کند، غلبه پیدا می‏کند و چیزی بر اسلام پیروز نمی‏شود و غلبه پیدا نمی‏کند. بنابر این، در نتیجه‌ی آگاهی و بیداری آحاد مسلمانان در سراسر جهان، دشمنان به دست و پاچه شده اند و به زعم خود از بیداری مسلمانان احساس خطر کرده و در اندیشه فرو رفته و حساب و کتاب حال و آینده خود را می‌کنند(noorportal.net.www)). 

   مسلمانان بصیر، بالاخص مؤمنان، به خوبی می‏داند که ایمان و اسلام و کشورهای اسلامی، دشمنان خرد و کلان و پیدا و پنهانی دارد که از هر فرصتی برای ضربه زدن‏ به اسلام و مسلمانان دریغ نمی‌ورزند و این اندیشه شیطانی از زمانی که دین در روی زمین بوده، تاکنون و تا ابد در ذهن کافران و مشرکان بوده و خواهد بود. بنابراین بر هر مؤمنی فرض است که در حد توان و امکان از کیان اسلام  و مسلمانان مراقبت کند. چنانکه ‏در فقه اسلامی آمده است : هرگاه دشمن به سرزمین مسلمانان و یا به مرزهای آنان حمله کند به طوری که بیم نابودی اسلام و جامعه اسلامی برود، بر همه مسلمانان واجب‏است با هر وسیله ممکن به دفاع برخیزند و در این راه از بذل جان و مال دریغ نورزند، در این مورد حضور امام معصوم(ع) و اذن او یا اجازه نایب خاص یا نایب عام آن حضرت نیز شرط نیست، بلکه بر هر مکلفی، دفاع با هر وسیله و بدون قید و شرط، واجب است(امام خمینی، تحریرالوسیله) دفاع همه جانبه، آمادگی همه جانبه را می‏طلبد و مسلمانان برای دست‌یابی به چنین منظوری باید راهکارهای‏اساسی را پیش بینی کنند(www.ensani.ir/storage/Files).

بازدارندگی

     برای تحقق بازدارندگی، شرایط و فرضیه‌های متعددی در نظر گرفته می‌شود که نخستین مورد، غلبه خردگرایی در نزد تصمیم گیرندگان رقیب است. فرض وجود حداقل عقلانیت در اندیشه و رفتار رقیب، مفروض اساسی در به‌کارگیری راهبرد بازدارندگی است. با وجود چنین عقلانیتی است که رقیب می‌تواند با سبک- سنگین کردن و برقراری توازن میان هزینه‌ها و فرصت‌ها، به حسابگری پرداخته و در صورتی که تهدید ارزش‌های خود را به اندازه کافی جدّی و مؤثر ببیند، برای حفظ بقای خود مجبور به تغییر رفتار خواهد شد. گرچه بازدارندگی در وهله اوّل روابط دو ابرقدرت دوره جنگ سرد را به یاد می‌آورد، امّا نباید فراموش کرد که بازدارندگی اختصاص به دوره مذکور نداشته و روابط میان بسیاری از کشورها که در عرصه روابط بین‌الملل، منافع متضاد یا متفاوت دارند را در بر می‌گیرد. ابتدا برای تنویر ذهن به تعریفی از بازدارندگی می‌پردازیم؛

بازدارندگی عبارت است از تأمین توانمندی‌های لازم در کشور بازدارنده با هدف متقاعد کردن طرف مقابل یا مجبور ساختن او به چشم پوشی از رفتاری معین یا وادار ساختن دشمن به صرف نظر از اهدافی که تعقیب می‌کند. به گفته بوفر کارشناس فرانسوی، بازدارندگی به عنوان یک راهبرد درصدد آن است که متخاصمان را از قدرت تصمیم گیری برای کاربرد نیروی نظامی ناتوان سازد(بوفر، آندره(۱۳۶۶).

 ابزار و امکانات بازدارنده و طرف دشمن و میزان آمادگی ملت‌ها و کشورها  ممکن است در مواردی مشترک و در مواردی دیگر متفاوت باشد. ساز و کارهای بازدارندگی متناسب با تغییرات گوناگون در عصر کنونی و مطابق با شرایط و اوضاع و احوال داخلی کشور،کشورهای پشتیبان، منطقه جغرافیایی در نوع گارد دشمنان احتمالی در توان بازدارندگی تأثیر بسزایی دارد. سرآمد همه توانمندی‌های کشورها، کسب آگاهی و اطلاعات به روز دنیا و آموزش نیروی انسانی زبده توأم با هماهنگی‌های لازم به معنای واقعی را می‌طلبد. آن چه مهم و اساسی به نظر می رسد از تحقق برآیند عملکردی همه امکانات، ایجاد هراس انگیزی و بازدارندگی دشمن از عملی کردن اقدام اوست.

   آگاهی و شناخت لازم از نقاط ضعف و توان ایجاد اختلال در تفکر و برنامه‌های دشمن  و یا روش‌های که بتواند کشور بازدارنده را به اهداف و ایجاد قوه بازدارندگی به راحتی سوق دهد، نقش مهمی دارد.
تحقق این هدف جز با آشنایی توانمندی‌های بالقوّه و بالفعل کشور ممکن نیست. از این رو گفته شده است که باید فرزند زمان خویش بود و کسی که به زمانه خود آگاه است و ابزارهای آن را می‌شناسد هرگز دچار تردید نشده و در عمل درمانده نخواهد شد(روزنامه کیهان،  www.kayhannews.ir).

مقام معظم رهبری در دیدار با زائران و مجاوران حرم رضوی در آغازین روز سال ۹۱، در بخشی از فرمایشات خودشان فرمودند : « ممکن است آمریکا خطرهایى براى کشورهاى دیگر ایجاد کند؛ ممکن است دیوانگى کنند. البته من همین جا بگویم؛ ما سلاح اتمى نداریم، سلاح اتمى هم نخواهیم ساخت، امّا در مقابل تهاجم دشمنان، چه آمریکا و چه رژیم صهیونیستى براى دفاع از خودمان، در همان سطحى که دشمن حمله کند، به آن‌ها حمله خواهیم کرد ».

با این وجود لازم است مروری بر توانایی‌ها و ظرفیت‌های دفاعی ایران داشته باشیم تا توان مقابله‌ی ایران در    «همان سطح» هجوم دشمن را درک کنیم.

1- رهبری و ایدئولوژی :عامل قدرت دیگر ایران، وجود نظام سیاسی مستقل و مشروع و رهبری تأثیرگذار است. عامل رهبری هم به معنای رایج در علم سیاست یعنی نیروی تصمیم گیر منسجم و هماهنگ و هم به معنای خاص آن یعنی وجود جایگاهی با عنوان « ولایت فقیه » در جمهوری اسلامی مد نظر می‌باشد. قدرت رهبری در ایران وقتی با عامل ایدئولوژی ترکیب می‌شود، توان و ظرفیت دفاعی کشور را مضاعف می‌سازد.

رهبر ایران نخست، بالاترین مقام رسمی و قانونی کشور است؛ دوّم، رهبر دینی است و به خاطر کاریزمای ایدئولوژیک در همه جای کشور نفوذ دارد و سوّم، یک سیاست مدار شناخته شده است. عوامل یاد شده در قدرتمندی کشورها بسیار مؤثر است و در ترکیب با شرایط دیگر می‌تواند یک کشور را در موقعیت هژمونیک قرار دهد. بسیاری از کشورهای قدرتمند که در مقاطعی نقش مهمی در رهبری و مدیریت سیستم بین‌المللی بر عهده داشته‌اند، مانند شوروی سابق، آمریکا، چین و روسیه از این امتیازات بهره‌مند هستند. جمهوری اسلامی هم با داشتن چنین موقعیتی است که امروز به ابرقدرت‌ها تنه می‌زند و به تعبیر رهبر انقلاب مانند شیر در برابر آن‌ها ایستاده است.

2- جمعیت کمّی و کیفی :در تمام دنیا و در همه زمینه‌ها نیروی انسانی کیفی همگام با  نظام ارزشی حرف اوّل را می‌زند. جمعیت هر چند به تنهایی عامل قدرت نیست، امّا ایران در تمامی حوزه‌های تخصصی مانند؛ نظامی صنعتی و فن‌آوری، دارای نیروی انسانی بومی است، برخلاف بسیاری از کشورهای همسایه که مجبور به واردات نیروی انسانی هستند. بنابراین جمعیت ایران فقط کمّی نیست، بلکه  نسبتاً کیفی نیز هست. به عامل جمعیت باید وجود نهادهای بسیج‌گر مانند نیروی مقاومت بسیج، هیأت‌های مذهبی و… را هم افزود که امکان بهره‌گیری از این ظرفیت را فراهم می‌سازد.

3- وسعت سرزمین : این عامل طبق قدیمی‌ترین نظریه‌های علم سیاست، به دلیل بالا بردن « عمق نفوذ » کشور، عامل قدرت محسوب می‌شود. ایران با داشتن وسعت بالای ۱۶۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع، کشوری پهناور محسوب می‌گردد چه در جنگ متقارن و چه در جنگ نامتقارن توسعه و آبادانی تقریباً یکنواخت تمام مناطق جغرافیایی ایران اعم از شرق و غرب، شمال و جنوب و فاصله‌ی طبقاتی کم‌تر در سراسر ایران است، فاصله‌ای که به ویژه در سال‌های اخیر، سیر نزولی هم یافته است، یعنی این‌گونه نیست که پیشرفت صنعتی و یا نظامی که امکان دفاع را فراهم می‌آورد، تنها به مرکز و پایتخت کشور اختصاص داشته باشد. تمام نقاط کشور بدون اتکا به پایتخت از ظرفیت مقابله با دشمن برخوردار است.

4- توان علمی و فن‌آوری : باید به عوامل قدرت بالا، توان علمی و فن‌آوری ایران را هم افزود، این توان در حوزه‌های نظامی، صنعتی، هسته‌ای، پزشکی، هوا و فضا، ارتباطات و مخابرات و… قابل بحث و تشریح است. ویژگی خاص ایران در توان فن‌آوری و علمی، استقلال و عدم وابستگی است. ایران امروز در بسیاری از شاخصه‌های علمی و فن‌آوری مانند سلول‌های بنیادی، پرتاب ماهواره و… جزو چند کشور برتر جهان است، توانی که زیر فشار و تحریم شکوفا شده است. در این زمینه پیشرفت‌ها و توان نظامی و استراتژیک و دفاعی کشور هم مطرح است که به عنوان نمونه، ایران در زمینه‌ی ساخت موشک‌های دور برد و بسیاری از سلاح‌های مدرن، در زمره‌ی کشورهایی است که حرف اول را می‌زنند. این عامل در کنار نیروی انسانی متخصص بومی، قدرت دفاعی کشور را چند برابر می‌سازد.

5- استقلال اقتصادی :قرار گرفتن در یک منطقه‌ی جغرافیایی چهار فصل و تنوع تولیدات و محصولات کشاورزی، باغی و شیلات حاصل از آن، در کنار تجارب تاریخی استقلال و خودکفایی به اضافه‌ی آثار ناخواسته‌ی تحریم‌های غرب در ۳۰ سال گذشته، برای ایران وضعیتی را رقم زده است که نتیجه‌ی آن استقلال اقتصادی نسبی است. حتی با وجود وابستگی ایران به نفت، این محصول تنها مایع رگ حیاتی کشور نیست. ایران حتی اگر روزی هیچ نفتی هم صادر نکند، دچار قحطی مطلق و فروپاشی اقتصادی نمی‌شود و قادر به تأمین حداقل نیازهای مردم است. این مسأله عامل مهمی در ایجاد قدرت دفاعی است.

6- نفوذ منطقه‌ای و جهانی : در بسیاری از مناطق جهان از نفوذ سیاسی، اقتصادی و یا معنوی برخوردار است. روابط سیاسی اقتصادی ایران در آمریکای لاتین و نفوذ معنوی و سیاسی‌اش در میان کشورهای اسلامی منطقه و گروه‌های مقاومت هم برای ایران نوعی امتیاز محسوب می‌شود. بیداری اسلامی اخیر در منطقه هم بر این نفوذ افزوده است.

7- ظرفیت دیپلماتیک :جمهوری اسلامی طی چند دهه‌ی گذشته اثبات کرده است که از یک دیپلماسی اختصاصی برخوردار است، هم بر سر یک اصول ثابت ایستاده است و هم گاه انعطاف‌های گیج کننده‌ای برای دشمن از خود بروز می‌دهد. سه دهه است شاخ به شاخ آمریکا ایستاده است، در عین حال بر سر مسایل مهم جهانی با مذاکره‌های مشروط و محدود، دست این کشور برای خصومت بیش‌تر را بسته است. نمونه‌ی آن همکاری در مسایل عراق و افغانستان است. هم بر سر مسایل هسته‌ای در مقابل باج‌خواهی جهانی ایستاده است و هم هیچ‌گاه از مذاکره و گفت‌وگو سر باز نزده است و … مواردی این قبیل، بازی دیپلماتیک ایران را به نمایش گذاشته است. این نوع رویکرد دیپلماتیک در مواقع حساس مانند هجوم خارجی ممکن است دست رقیب را در حنا بگذارد و آن را در موقعیت‌های غیر قابل پیش‌بینی قرار دهد.

این نکته حائز اهمیت است، منشاء قدرت نظام‌های دمکراسی از ظرفیت‌های مردم است و نظام اسلامی که دارای نظام دمکراسی مردم سالار- دینی است حفظ و در صحنه نگه‌داشتن آنان و عاقلانه و منطقی مدیریت کردن توانایی‌ها و ظرفیت‌های دفاعی ایران که فوقاً برشمردیم برای تحقق بازدارندگی که توأم با کم‌ترین هزینه         (مادی و معنوی) امری بدیهی و لازم است.

دفاع مقدس

       ابتدا نظر ادیان و مذاهب را در به اره جنگ و درگیری مرور می‌کنیم. جنگ به عنوان یک پدیده اجتماعی در آثار و اساطیر یونان قدیم مورد توجّه قرار گرفته است. خدایان و الهه‌هایی چون «زئوس» همواره با دشمنانِ انسان در جنگ بوده‌اند. چینی‌ها هم در باره ی جنگ و مسائل آن تفکرات غنی سیاسی اخلاقی و نظامی را ارائه دادند. قوم یهود نیز مسائلی را در این خصوص مطرح نمود. این قوم به دلایل فرهنگی، تاریخی و نژادی خود، همواره در جنگ و خون‌ریزی به سر می‌برد(هنر جنگ،1375: 20).

       رومی‌ها اوّلین مخالف سرسخت مسیحیت بودند به همین دلیل نیز مسیحیت خشونت و جنگ را تحریم کرد و توجّه خود را به صلح معطوف داشت. بزرگان کلیسا در مورد سه اصل(حقوق طبیعی، تساوی میان انسان‌ها و لزوم وجود عدالت) در دولت با علمای روم توافق داشتند. تحوّلات ایجاد شده در اندیشه نظامی و جنگ از دیدگاه مسیحیان را می‌توان در آثار «سن اگوستین» مشاهده کرد آثار «اگوستین» در دفاع از مسیحیت است وی قبول مسیحیت از سوی رومیان را دلیل ضعف آن‌ها نمی‌داند. دولت را بازوی کلیسا محسوب کرده و مذهب را جدا از سیاست در نظر می‌گیرد. «اگوستین» بین شهر خدا(محدوده مذهب) و شهر دنیا(محدوده غیر مذهب) تفاوت قائل شده، آن‌ها را از یکدیگر جدا می‌داند. او معتقد بود که قوانین بشر خارج از حیطه‌ی عدالت است. به همین دلیل عدالت بشری نسبی است. «اگوستین» صلح را غایت و مقصود و هدف انسان و مخلوقات عالم می‌داند. برای بر قراری صلح همکاری دو طرف لازم است و اگر دو طرف اراده در توافق نداشته باشند جنگ به وجود می‌آید.      «اگوستین» جنگ را تنها قدرت طلبی یا تحت سلطه در آوردن دیگران نمی‌داند. می‌گوید اگر کشوری به کشور دیگر تجاوز کرد یا آن را دچار خسارت نمود، چنانچه حاضر به پرداخت غرامت و جبران خسارت‌های وارده نباشد، جنگ ضروری است(هنر جنگ، 1375: 21) .

    به اعتقاد مسلمانان توحید و یگانگی در همه‌ی جای طیبعت، جهان آفرینش به خصوص در زندگی اجتماعی باید موجود باشد. ماهیت همبستگی و توحید، صلح است و در اسلام صلح به یک اصل ریشه دار و عمیق بر می‌گردد. جنگی که اسلام مطرح می‌کند بر علیه کلیّه‌ی نظام‌های ضد بشری و استبدادی است. در این جنگ حتی مسائل ظریف انسانی مورد توجّه قرار می‌گیرد. اسلام غارت اموال و منابع نیروهای انسانی کشورهای ضعیف را مجاز نمی‌داند. جنگ ادامه‌ی سیاست، ابلاغ رسالت و تکامل بشری است. اصولاً جنگ زمانی شروع می‌شود که فرد یا گروه یا کشوری بخواهد همبستگی و صلح جامعه را به خطر بیندازد. در این صورت جنگ مشروع بوده و بر مسلمانان واجب است و به آن مبادرت نموده و امنیت و همبستگی را به جامعه باز گردانند. با این وجود جنگ امری ممکن برای بشر از دیر باز بوده است. امّا استفاده از تجارب و شکست ها برای بهتر جنگیدن و دست‌یابی به نتایج مطلوب(علمی و تفکری جنگ کردن) اذهان طراحان، فرماندهان و مدیران(نظامی و غیر نظامی) کشورها را به شدت به خود مشغول کرده است.

     مهّم‌ترین بحث در اسلام به جهاد یا جنگ در راه خدا، اختصاص دارد. از دیدگاه اسلام رزمندگان جبهه‌ی توحید اگر به جهت داشتن انگیزه‌ی الهی پا به میدان جهاد گذاشته باشند، هم در میان مردم و هم در قیامت و هم در آخرت مستحق پاداش هستند و در صفحاتی از تاریخ مملکت خود نام و نشان آن‌ها آورده می‌شود و مورد تجلیل و تکریم(فرهنگ و ارزش‌های) جامعه خود هستند.

    در قاموس دین اسلام، « فی سبیل الله» بودن عمل انسان و واژه مقدس «شهید» تنها بر کشته شدگان راه خدا گفته می‌شود. پیامبر اعظم اسلام(ص) فرمودند: فقط کسی مجاهد فی سبیل الله است که برای اعتلای کلمة الله و حاکمیت حضرت حق بر جامعه بجنگد(هنر جنگ، 1375: 25).

از نظر اسلام جهاد بر دو قسم است:

1- جهاد دفاعی، هدف از آن سرکوبی متجاوز است.

2- جهاد ابتدایی، هدف از آن(نابودی شرک و بت پرستی و حاکمیت دین خداست).

     نقش معنویت در تحقق موفقیت‌های انقلاب اسلامی بر کسی پوشیده نیست. انسان در سایه تقویت معنویت قادر به فتح قلل رفیع و دشوار سعادت و کمال نهایی خواهد بود و موفقیت‌های حماسه « هشت سال دفاع مقدس» نیز همگی ناشی از این روحیه معنوی و الهی است. 

     جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از طولانی‌ترین جنگ‌های قرن حاضر است. این جنگ تقریباً دو برابر جنگ اوّل جهانی یک و نیم برابر جنگ جهانی دوّم و سه برابر جنگ شبه جزیره کره طول کشید(هنرجنگ، 1375: 162).

     هر نوع وضعیت دفاعی مطمئن با هزینه‌ای قابل قبول، از ضروریات هر کشور مستقلی است، که به استقلال و آزادی عمل، امید بسته است. هیچ برنامه ملّی، خارجی و یا داخلی، در جهانِ سراسر رقیب امروز، بدون برخورداری از یک سپر دفاعی معتبر، برای مدتی طولانی پایدار نخواهد بود. بدون شک هر کشوری با هر مرام و ایدئولوژی ممکن است به صورت ناخودآگاه به جنگی نیمه عیار و یا تمام عیار دست به گریبان شود. غافل شدن از سپر دفاعی معتبر به منظور خنثی سازی مَکر دشمنان(بالقوّه و بالفعل)کشور مستلزم، خسارت‌های غیر قابل جبران(مادی و معنوی) می‌باشد. پیروزی انقلاب اسلامی و برقراری نظام جمهوری اسلامی در یکی از حساّس‌ترین نقاط جهان آن هم در مقطعی حساّس برای قدرت‌های مطرح خصوصاً کشورهای غربی به رهبری امریکا، منطقه ژئوپلتیک خلیج فارس را دچار دگرگونی اساسی نمود.

    ریشه تحقق دفاع مقدس را باید از حماسه‌ی سراسر شورِ تحقق انقلاب اسلامی کشورمان در قرن بیستم، با عنایت خداوندی و به رهبری آن پیر فرزانه و یاران و پیروان گرامی‌اش به کشور مسلمان ایران، که به واقع  هم دوستان و هم دشمنان و رقبا را متحیر و مبهوت کرد، دانست. با اعلام راهبرد استقلال‌طلبانه‌ی نظام جمهوری اسلامی ایران با شعار« لا شرقی و لا غربی » تاب تحمل پذیرش آن برای کسانی که مدت‌های مدیدی، کشور ایران را جولانگاه منافع دائمی خود می‌دیدند از تحمیل جنگی نابرابر خبر می‌داد که به زعم صاحبانِ اندیشه این دیار، نبرد «حق و باطل» لقب گرفت و مردان تشنه‌ی استقلال و آزادی در سرشان، شور و شعفی وصف ناپذیر محقق شد تا همه چیز خود را در طَبَق اخلاص به قربانگاه عشق و مسلخ آزادی به حضرت دوست اهدا نمایند.

   حفظ این راهبرد(استقلال طلبی نظام اسلامی) موجب لِجاجت و سرسختی دشمنان شده است و آنان را  بر آن داشته است که علی الدوام با طرح‌های گوناگون و ترفندهای متفاوت از قبیل؛ تهاجم فرهنگی، تهدیدات نرم، حمایت و همکاری با دشمنان نظام، اختلال در نظام(اقتصادی،سیاسی، فرهنگی و ...) مشکلات و موانع را در مسیر حرکت نظام، سبز نمایند. مَثَل دشمنی آنان، بسان تیراندازی می‌ماند که با تفنگی مجهز که دارای خشابی پُر و مدور(دایره‌ای) می‌باشد و مستمراً در حال تیراندازی به نظام بوده و هر تیری که رها می‌کند صرف نظر از میزان تأثیر آن، به تیراندازی خود ادامه می‌دهد به این امید که تیر او به نقطه « آخ » نظام بخورد و نظام را برای همیشه از پای درآورد. و خیال خود و جامعه جهانی به اصطلاح طرفدار خود را راحت و هر گونه اقدام استقلال‌طلبانه در اطراف و اَکناف عالم را محکوم به شکست و خود و دوستان را یکه تاز میدانی، جهان قرار دهند.

     دشمنان ایران اسلامی با تحریک کشورِ همسایه غربی(عراق) با شناختی که از روحیات توسعه‌طلبانه و (ناسیونالیستی- عربی) که از شخص « صدام حسین » سراغ داشتند در کمال غافلگیری، جنگ هشت ساله را بر ما تحمیل نمودند. قداره بست های متجاوز که ملعبه‌ی در اختیار، اربابان شرق و غرب خود بودند. آنان از دیدن صلابت، تدین، تمدن و تاریخ مردان بزرگ ایران(قوم سلمان فارسی) چشمان سَر و بَصرشان به خطا رفته بود و از حول حلیم لذیذ(تجاوز و چپاول) در دیگ داغ عذاب الهی در دنیا و آخرت آنچنان تفتیده شدند که صفحات تاریخ صحنه اَسفبار رسوایی‌شان را برای همیشه در اذهان خود به یادگار خواهد گذاشت.

    اکثریت صاحب نظران(نظامی و غیر نظامی) و همچنین حَسب تحقیقی که از اَسناد و وصایای شهدا به عمل آمده است، علت سربلندی ایران اسلامی را در دوّمین امتحان بزرگ(دوران دفاع مقدس) از جانب مردان و شیر زنانی می‌دانند که رعایت موارد زیر؛ آنان را به سربازان عاشق(دین و وطن) مُبدل کرده بود : 

1-            رعایت تقوای الهی.

2-            الگوپذیری از فرهنگ شهادت و عاشورای حسینی(ع).

3-            اطاعت پذیری از ولایت فقیه و نقش رهبری در هدایت جنگ.

4-            تأثیر تبلیغ و حضور مُبلغان روحانی.

5-            انسجام و هماهنگی رهبری، دولت و آحاد مردم در دفاع مقدس.

6-            تکلیف محوری(دینی و شرعی).

7-            عِرق ملّی و وطن دوستی.

8-   تأثیر معکوس اِتحاد مشترک حامیان متجاوز(پشتیبانی و حمایت‌های شرق و غرب و اعراب منطقه).(برگرفته از سایت مقالات 45 نفر از صاحب نظران در کنگره سرداران شهید استان همدان)

یک- تمسک و توسل رزمندگان اسلام از صَدر تا ذیل در رعایت تقوای الهی و مراقبت نفس باید جستجو کرد. به طور کلّی برای تحقق تقوا، استمداد از قرآن کریم و ارتباط با خدا و تلفیق(تئوری و عمل) قابل ذکر است. محوریت و پتانسیل کار و فعل آنان را، دو ثقل اکبر و اصغر(کتاب خدا و ائمه اطهار(ع) پر کرده  و شخصیت و روانشان، وزن خاصی پیدا کرده بود.

دو- عامل پیش برنده مدافعان در دفاع مقدس(فرماندهان و رزمندگان) تمسك به فرهنگ ناب اسلامي، الهام گرفتن از باورهاي ژرف ديني، اِقتدا به سيره ی جهادی نبوی و علوی، به ويژه نهضت سراسر شور آفرين عاشورای حسینی(ع) و الگو قرار دادن آن اَنوار الهی(انبیاء عظام و ائمه اطهار(ع) در انجام رسالت(دینی و میهنی) قابل ذکر است. با گسترش فرهنگ جهاد و شهادت طلبي است كه لرزه بر اندام دشمنان مي‌افتد و آنان را از نفوذ در دژهاي اسلام، نا اميد مي‌كند.

    حضرت آيت الله  امام خامنه‌اي(مد ظله العالی) در توصیف تهاجم دشمنان جنگ تحمیلی، نيز در اين به اره فرموده‌اند : « محاسباتشان از عنصر « توكل » و « ايمان به خدا » خالي بود و آن را در زندگي ما، به حساب نياورده بودند » (حديث ولايت، ج 5 : 124).

     هنگامي كه فرهنگ شهادت در جامعه رواج يافت، شوق و شعفي در قلوب مشتاقان جهاد به وجود مي‌آيد كه سبب مسابقه و رقابت بر سر كَسب اين مقام( الهی- معنوی) می‌شود. پيامبر گرامي اسلام(ص) علی رغم میل باطنی خویش و به جهت بستر سازی جنگ و قتال(از طرف دشمنان دین اسلام) ناگزیر از، ترويج فرهنگ جهاد و شهادت توانست با جمع اندك و ناتوان مسلمانان اوّليه(به لحاظ مادي) نصرت و ياري خداوند متعال را كسب كرده، بزرگ‌ترين ضربه‌ها را بر پيكر شرك زده و سبب تثبيت و گسترش سريع اسلام شود. پس در صورت لزوم، تنها گسترش و رواج فرهنگ جهاد و شهادت است كه استقرار عدل جهاني را به دنبال خواهد داشت و فاصله گرفتن از اين فرهنگ، يعني به استقبال ذلت و ضلالت رفتن که ماحصل آن، سرافکندگی مردمان جوامع و دور ماندن آنان از قافله نور و هدايت به دنبال خواهد داشت.

     حماسه کم نظیر« هشت سال دفاع مقدس» بايد به عنوان ميراثي گِران سنگ در ذهن ملت ايران باقي و از آفتِ تحريف مَصون بماند. تنها در اين صورت است كه آيندگان و كساني كه دوران پرافتخار دفاع مقدس را درك نكرده‌اند، مي‌توانند اين ميراث را در مَنظر ديدگان خويش قرار دهند و از اندوخته‌هاي گران‌بهاي آن سود جويند. بديهي است، ملت ما امروز با داشتن مَفاخر و دستاوردهاي گران‌بهاي دوران دفاع مقدس در تدوين الگوي(فرهنگي- اسلامی)، نيازمند مباني تئوريك متناسب با تحوّل، از جانب ديگران نيست.

سه- حضرت امام خميني (ره) از جمله، رهبران اسلامي بود كه بزرگ‌ترین جنگ فرسايشي قرن را فرماندهي كرد. مطابق بند 5 اصل 110 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران « اعلام جنگ و صلح و بسيج نيروها در نظام جمهوري اسلامي را از جمله اختيارات رهبري برشمرده و بر اساس بند 6 همين اصل نيز عزل و نصب فرماندهان عالي رتبه نظامي و انتظامي از وظايف رهبري نظام است » (قانون اساسی و مدنی،1384: 60).

    چنان كه امام خميني (ره) « رمز پيروزي اسلام در برابر سربازان روم را سلاح معنوي مي‌داند » و تبیین دستاوردهای دفاع مقدس را پیشگویی کرده بودند و فرمودند: « ما براي درك مقام شهيدان راهي طولاني در پيش داريم » حقيقت هر انساني، خواسته، فكر، هدف و راه اوست. امام راحل عظیم الشان(ره) در پذيرش قطع نامه، ضمن بيان معامله آبروي خود با خدا و نوشيدن جام زهر مي‌فرماید : كسي تصور نكند كه ما راه سازش با جهان خواران را نمي‌دانيم ولي هَيهات كه خادمان اسلام، به ملت خود خيانت كنند(www.hawzah.net).   

 به فرموده‌ي مقام معظم رهبري دفاع مقدس« اوج افتخارات ملت ايران است » و نیز فرمودند « اگر بخواهيم انقلاب و كشور بيمه باشد، بايد اين شُور و شوق، اين حركت عمومي و بسيج ملت را روز به روز تقويت كنيم ».

چهار- اطلاع رسانی؛ ارسال محصولات فرهنگی و تبلیغی و حضور عملی مُبلغان(علماء و روحانیان) در پشت صحنه(در مساجد و تکایا و ...) و در مناطق عملیاتی دوشادوش رزمندگان در ایجاد گرمی و شور دینی در جوابگویی به احکام و سوال‌ها رزمندگان نقش بسزا و وصف خدمات ارزنده آنان در این سطور نمی‌گنجد.

پنج- انسجام و هماهنگی رهبری؛

دولت و آحاد مردم در دفاع مقدس؛ درک شرایط حاکم بر دوران دفاع مقدس و مَکر دشمنان در ایجاد هرگونه سستی و رخوت و تفرقه در میان کلیّه‌ی رزمندگان و فرماندهان(عالی، میانی و تاکتیک)جنگ، موجب اتحاد و همدلی و معطوف شدن به اصل هدف و تمرکز قوّا به منظور بکارگیری رزمی برتر در زمان و مکان مناسب، برای زمین گیر کردن دشمن و انهدام عِده و عُده آنان، خود توصیف‌های زیادی دارد.

شش- تکلیف محوری(دینی و شرعی)؛ شناخت، بصیرت و تشخیصِ تکلیف در زمان و مکان به طوری بود که والاترین دانش اندوخته در بهترین دانشگاه مطرح در آن سوی آب‌ها(شهید والا مقام دکتر چمران و کم سن و سال‌ترین نوجوانان این مرز بوم همچون(شهید حسین فهمیده‌) قابل ذکر است. کم نبودن، کسانی که کُرسی‌های دانشگاهی و تحصیلی و ریاست‌های(عالی و میانی) خود را رها کرده و به قافله عشق پیوستند و همه چیزشان را با رِمل، هور،آب، باتلاق و خاکریز، کوه‌های صَعب‌العبور ، سرما و گرمای طاقت فرسا و ... عملاً مناجات « مولای یا مولای حضرت علی(ع)) را در اوج سادگی و عرفانی برای همیشه در اذهان دوست و دشمن و تاریخ، ثبت و ضبط کردند و خود شرابِ عشق، گوارای وجودشان ساختند.

هفت- عِرق ملّی و وطن دوستی؛ حضور آحاد مردم در کاروان‌های(رزمی، غیر رزمی و پشتیبانی) از اصناف و اقشار جامعه و با گرایش‌های گوناگون(فارس،ترک، آذری، بلوج، لُر و کُرد، اقلیت‌های دینی و مذهبی) از آمار شهدا و جانبازان و آزادگان دفاع جانانه مشهود و مُبرهَن است.

هشت- تأثیر معکوس اِتحاد مشترک حامیانِ متجاوز؛ پشتیبانی و حمایت‌های شرق و غرب و اعراب منطقه؛ هماهنگی و وحدت راهبردی و تاکتیکی، قریب 37 کشور و اجماع عقول آن‌ها در حمایت از همسایه غربی(عراق) موجب، غَلیَان غیرت ملّی و وحدت تمام عیار آنان در گرمی و حضور در جبهه‌ها شد و هر آنچه خلق کرد که به دیده جهانیان منعکس شد.

     بنابراين، دلايل مختلفي را كارشناسان براي آغاز جنگ عراق، عليه ايران برشمردند كه از جمله آن‌ها، به موارد ذيل مي‌توان اشاره كرد: اختلافات ارضي، دشمني غرب با انقلاب اسلامي، هراس دولت‌های منطقه از اسلام خواهي، بيداري اسلامي مردم منطقه و خوي تجاوزگري شخص« صدام حسین » با حمايت كشورهاي عربي و غربي بهترين فرصت(به زعم آنان) را براي تجاوز به ایران اسلامی فراهم ساخت.

    دوران دفع تجاوز دشمن در جنگ ناخواسته برای کشور اسلامیمان، دانشگاهی تمام عیار بود. تمام وجود نیروهای پشتیبان و در صحنه را صیقل و مَحک زد. وجود نیروی انسانی(متعهد، وفادار و دین مدار) نسبت به انقلاب اسلامی، رهبری معظم، ارزش‌های والا و با غنای اسلامی و مردم ولایت مدار که با شرحی از فرزندان این انقلاب(آزادگان، جانبازان و شهدا ) که در زیر می‌آید؛ برای همیشه تاریخ، به دفاع مقدس مستحق و موسوم گردید.

آزادگان؛ در اوج فشارهای روحی و جسمی و فراغت بالی که نصیبشان شده بود(دوران اسارت) با محدودیت‌های خاصی که داشتند با رفتار، گفتار و منش دینی خود در استمرار میثاق و هدف اسلامی خود، لحظه‌ای کوتاهی نکردند. آنان علیرغم محدودیت‌های اسارت، نسبت به خودسازی و آموزش علوم و معارف و مرور حرکت کاروانی رزمندگان به جبهه‌ها(یاران خمینی کبیر) در تحقق پیروزی انقلاب گرفته تا خلق حماسه‌ها در جبهه‌ها، حرکت کاروان عشق از مدینه تا کربلا، و از کربلا تا شام در جهت تحقق شعار و شعور زینبی( وَ ما رَایت ِالا جَمیلاً ) قافله سالار عشق(عمه سادات) و مرور آن وقایع در اذهان خود، حتی برای لحظه‌ای نگذاشتن دشمن به ظاهر، شاد و ژشت پیروزی به خود بگیرد.

جانبازان سرافراز؛ با تحمل درد و رنج‌های ناشی از مجروحیت‌های دفاع مقدس همچنان نورهای پر فروغی هستند که در تلئلوی فروغشان، با صبر و شکیبایی و حضور در صحنه‌ی دفاع از ارزش‌های نظام، افتخار آفریند. آنان به زعم خود از کاروان شهادت جا مانده‌اند امّا کم نیستند جانبازانی که در اثر جراحت‌های شیمیایی و اعصاب و روان با مرگ دست و پنجه نرم می‌کند و شکوه و گله‌ای از کسی ندارند و به رخ کسی نمی‌آورند.

شهدا آن فرزانگان شاهد؛ که آتش عشق حسینی درونشان را پر کرده و آتش و خاکستر شدن در جنگ را به حساب نمی‌آوردند و معشوقي جز« اَلله » نداشتند. آناني که دلشان مملو از حُب خدا بود و محِب او گشته بودند و به مقامي فاني به الله صعود کردند و آخرالامر به مقام بقاء به الله دست يافتند.

   دفاع هشت ساله مردان این دیار، از این حیث به دفاع مقدس موسوم است، به معنای واقعی دفاعی جانانه با رویکرد عقیدتی بر گرفته از اسلام ناب محمدی(ص) که سرخط اصلی آن بر گرفته و با تاسی از عاشورای حسینی(ع) بود در حالی که کشور ایران اسلامی آغاز گر جنگ نبوده و برای هیچ کشوری تهدیدی نداشت و به طور مستقل در جهت احیاء ارزش‌های دینی، انقلابی و ملّی خود می‌خواست  محتاج به کسی نباشد. و مستند این ادعا معرفی کردن متجاوز به عنوان آغاز گر جنگ می‌باشد. با این وجود دفاع مقدس برای ما دانشگاهی بود که در این صحنه نیاموخته‌ها را آموختیم و بنا به فرمایشات رهبر فرزانه انقلاب، حضرت امام خمینی(ره) ما در جنگ برای یک لحظه نادم و پشیمان نیستیم.  

نتیجه گیری

     اکنون بیش از گذشته، ایران اسلامی نیازمند مردانی است که استواری و صلابت و روحیه دشمن ستیزیشان، گرم از ایمان مذهبی‏شان باشد و از عقیده خالص توحیدی‏شان و عشق به امامان معصومشان(ع) نیرو بگیرند و در مقابل حملات سخت و نرم دشمنان اسلام و ایران اسلامی با آمادگی متناسب با طرح و نقشه دشمنان احتمالی عصر حاضر بایستند. گستره دفاع و چگونگی آمادگی و حد و اندازه دفاع، بستگی به شرایط روز، نوع دشمن، سلاح و تاکتیک‏های جنگی دشمن یا دشمنان احتمالی و میدان‏های تهاجم دارد. گر چه ‏واژه‏های دفاع و آمادگی در مرحله ‏نخست، دفاع نظامی و برخورد فیزیکی در میدان نبرد را به ذهن متبادر می‏سازد، ولی‏دشمنان ما همیشه از یک‏جبهه و به یک‏شکل، موجودیت ما را مورد هجوم قرار نمی‏دهند.

     بررسی علل و عواملی که در دفاع هشت ساله علی رغم حمایت‌های همه جانبه دشمنان اسلام موجب شد تا از تمامیت ارضی کشور دفاعی جانانه صورت بگیرد و عملیاتی کردن آن در کلیه‌ی سطوح کشور، حائز اهمیت است.

منشاء قدرت نظام‌های دمکراسی از ظرفیت‌های مردم است و نظام اسلامی که دارای نظام دمکراسی مردم سالار- دینی است حفظ و در صحنه نگه‌داشتن آنان و عاقلانه و منطقی مدیریت کردن توانایی‌ها و ظرفیت‌های دفاعی ایران که فوقاً برشمردیم برای تحقق بازدارندگی که توأم با کم‌ترین هزینه (مادی و معنوی) امری بدیهی و لازم است.

     با توجّه به رهنمودهای دین اسلام که مسلمان تلاش کنند تا دو روزشان مثل هم نباشد، به عبارتی همیشه در رشد و ترقی و بالندگی قدم گذارد در اذهان جبهه‌ی مقابل از این‌گونه رهنمودها، برداشت خطر ایران برای جامعه‌ی بین‌الملل و منطقه(ایران هراسی) شده است. و با تبلیغات گسترده خود علیه کشور عزیزمان، چنین وانمود می‌کنند، ایران اسلامی درصد مقابله با نفوذ غرب، توسعه روابط با همسایگان و تلاش برای دست‌یابی به جایگاه رهبری جهان اسلام و در پی افزایش قدرت منطقه‌ای و دیپلماسی، اهرم‌های اقتصادی، حمایت جدّی از گروه‌های شبه نظامی و تروریستی، ابزارهای ایران برای پیشبرد دیپلماسی خارجی تهاجمی، تلقی شده است. با این وجود ایران اسلامی به طور مستمر نیازمند آمادگي دفاعي، توان بازدارندگي و حفظ و ارتقاء مؤلفه‌های دفاعی از کشور خود می‌باشد.

پیشنهادها

1- خط مستحکم دفاع از تمامیت ارضی کشور، استفاده‌ی بهینه از آحاد مردم همیشه در صحنه است. لذا در میدان نگه‌داشتن آنان و عاقلانه و منطقی مدیریت کردن توانایی‌ها و ظرفیت‌های دفاعی مردم، خدای نخواسته غفلت نکنیم.

2- با توجّه به تاکید فرهنگ اسلامی، مبنی بر استمرار و حفظ آمادگی دفاعی و نیز تهدیدهای بالقوّه دشمنان نظام، خصوصاً در این برهنه حساّس نسبت به(آمادگي دفاعي، توان بازدارندگي و حفظ و ارتقاء مؤلفه‌های دفاعی) توجّه لازم صورت گیرد.

3-گستره دفاع و چگونگی آمادگی و حد و اندازه دفاع، بستگی به شرایط روز، نوع دشمن، سلاح و تاکتیک‏های جنگی دشمن یا دشمنان احتمالی و میدان‏های تهاجم دارد. پس از فارغ شدن از هشت سال دفاع مقدس به عنوان عامل پیشگیرانه برای آمادگی و پیش بینی چنین شرایطی لازم بوده و همه ساز و کارهای(فرهنگی، اقتصادی، سازمانی و ...) در دستور کار قرار می‌گرفت و به صورت جدی‌تر نمود پیدا می‌کرد.

4- تجارب نشان داده است، دشمنان نظام، علی الدوام شرایط ما رصد می‌کنند و بهترین نقطه امید آنان، بازار آشفتگی و ایجاد فاصله‌ی مردم از نظام ارزشی است، لذا برای مأیوس کردن آنان در این زمینه تلاش لازم صورت گیرد.

5- همان‌طور که همه می‌دانیم در قاموس اهل دین شکست معنا ندارد امّا مجموعه‌ی تصمیم گیران در کلیه‌ی صحنه‌ها  و در هر اقدام احتمالی دشمنان با هشیاری تمام، طوری عمل کنند که نه تنها امتیازی از ما کم نشود، بلکه با حداقل هزینه(مادی و معنوی) کار به سرانجام برسد.

6- ضمن احساس غرور و سپاسگزاری از موفقیت‌های گوناگون در سنوات گذشته، تمرکز صرف نسبت به آن پیروزی‌ها، موجب غفلت از شرایط حال و آینده نکند(انشاء الله).

7- با بستر سازی بیشتر، از صاحبان خرد و اندیشه در همه عرصه‌ها و زمینه‌ها، خصوصاً از بازنشستگان نیروهای مسلح در حوزه‌ی(آمادگي دفاعي، بازدارندگي و احیاء بیشتر ارزش‌های دفاع مقدس) استفاده‌ی لازم صورت گیرد.

« الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم »

نوشتن صلوات - رسول خدا(ص) فرموند : هر کس در کتابی یا نوشته ای بر من صلوات بنویسد، تا زمانی که نام من در کتاب هست فرشتگان پیوسته برای او از درگاه حق طلب آمرزش می کنند(قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، جلد 2،  داستان های صلوات :8).

منابع و مأخذ

1- قران کریم، سورهانعام آیه 162

2- قران کریم، سورهتوبه ، آیه111

3- قران کریم، سوره سبأ، آیه 46

4- امام خمینی، تحریرالوسیله، جلد یک : 285

5- بوفر، آندره(۱۳۶۶)مقدمه‌ای بر استراتژی، مترجم: مسعود کشاورز، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

6- حسینی نیک، سید عباس(1384) قانون اساسی و مدنی، تهران، انتشارات مجد، چاپ سوم :60   

7- سایت پژوهشگاه دفاع مقدس، برگرفته از مقالات صاحب نظران در کنگره سرداران شهید استان همدان.

8- مجموعه رهنمودهاى مقام معظم رهبرى، حديث ولايت، جلد 5 : 124

9- مدیریت مطالعات و برنامه ریزی آموزشی دانشگاه امام حسین(ع)، (1375) هنر جنگ، تهران، معاونت آموزش دانشگاه امام حسین(ع) : 20

منابع الکترونیکی :

www.ensani.ir/storage/Files-1

www.hawzah.net-2  

www.kayhannews.ir-3

noorportal.net.www -4